80 (155)

ANALIZA TEMATU MATURY USTNEJ

wartości decydują przede wszystkim wieloznaczność i wietofunkcyjność, oryginalność i ponadczasowość.

4. Definicje pojęć wykorzystanych w prezentacji.

Alegoria - pojedynczy motyw lub zespól motywów (postać, wydarzenie) w dziele, który poza znaczeniem dosłownym i bezpośrednio przedstawionym ma jeszcze inne, ukryte, domyślne - alegoryczne. Ma ono charakter umowny, skonwencjonalizowany, utrwalony w tradycji. Alegoria jest jednoznaczna.

Symbol - motyw, zespól motywów - znak treści ukrytych o nieostrym znaczeniu, otwiera możliwości różnych interpretacji. Symbol w przeciwieństwie do alegorii jest żywy, zmienny, indywidualny, wieloznaczny.

Symbolizm - prąd literacki ukształtowany we Francji i w Belgii pod koniec XIX wieku: nazwa pochodzi od manifestu J. Morśasa Le Symbolisme Odrzucono zasadę odwzorowywania w sztuce rzeczywistości i za podstawowy środek artystyczny uznano symbol.

Parabola (przypowieść) - gatunek literacki, najczęściej o charakterze narracyjnym, stuży przekazaniu nadrzędnego sensu filozoficznego lub moralnego, którego wtaściwe rozumienie wymaga odejścia od znaczenia dosłownego ku symbolicznemu.

Prerafaelici - grupa angielskich malarzy (G.C. Rossetti. W.H. Hunt, J.E. Millais) stworzona w drugiej potowie XIX w. Gtównym jej dążeniem było wprowadzenie do sztuki czynnika mistycznego i moralnego; za wzór postawili sobie tradycje sztuki włoskiej XIV i XV w„ od Giotta do Rafaela.

ROZWINIĘCIE TEMATU 1. Symboliczna przestrzeń i jej funkcja

w Procesie Franza Kafki i Wyspie umarłych

Arnolda Bócklina.

A. Proces Kafki (wyd. 1925) to przykład paraboli wykorzystującej symbol do przekazania uniwersalnej wizji.

Wydarzenia w utworze rozgrywają się w zamkniętej przestrzeni bliżej nieokreślonego miasta-labiryntu. w którym wszystkie znaczące miejsca przynależą do tajemniczego sądu.

Świat przedstawiony na obrazie wydaje się całkowicie znieruchomiały i pogrążony w absolutnej ciszy.

Ta niezwykła cisza może symbolizować śmierć.

Mimo zorganizowania przestrzeni i jej wewnętrznej logiki oskarżony Józef K. nie odnajduje sądu. czuje się osaczony, pozbawiony prywatności i poczucia bezpieczeństwa.

. Opisy przestrzeni w powieści intensyfikują nastrój narastającej grozy i absurd sytuacji, w jakiej znalazł się bohater.

Przestrzeń w Procesie może symbolizować wewnętrzne ograniczenia Józefa K., nieprzyjazny, obcy świat, cywilizację jako zbiór schematów i konwenansów niszczących indywidualność.

B. Wyspa umarłych (1883) szwajcarskiego malarza Bócklina to obraz symboliczny mimo konkretnego tytutu wskazującego przestrzeń wiecznego spoczynku.

Dzieto przedstawia wysokie ciemne drzewa (cyprysy - symbole śmierci) w otoczeniu monumentalnych, jasnych skat na tle posępnego nieba i spokojnej wody.

Z tajemniczą, statyczną przestrzenią natury zostaje skontrastowana maleńka biała postać stojąca na lodzi.

Świat przedstawiony na obrazie wydaje się całkowicie znieruchomiały i pogrążony w absolutnej ciszy. Ta niezwykła cisza może symbolizować śmierć.

Człowiek jest w tej przestrzeni punktem, bezbronną drobiną wobec ogromu świata i tajemnicy śmierci.

WNIOSKI: W obu dziełach przestrzeń charakteryzują: monumentalizm, zamknięcie i wer-tykalizm. Służy ona budowaniu posępnego nastroju, ukazaniu małości człowieka wobec śmierci i mimo wykorzystania realistycznych elementów zatarciu granicy między jawą a snem. Interpretacja obu dziel wciąż jest otwarta.

2. Dialog z biblijną symboliką w Wieży

Gustawa Herlinga-Grudzińskiego i Wędrowcu Hieronima Boscha. Analiza symbolicznych postaci.

A. Wieża to przykład paraboli, która wykorzystuje między innymi symbole zaczerpnięte z Biblii, charakteryzuje się wieloznacznością i uniwersalnością treści.

Wśród wielu symboli (wieża, ogród, droga, góra, pielgrzym świętokrzyski) znacząca jest postać gtównego bohatera Lebbroso - Trędowatego z Aosty, skontrastowanego z drugą postacią - nauczycielem z Sycylii.

Trędowaty jest samotny i odizolowany z powodu choroby, symbolizuje typ postawy człowieka wobec niezawinionego cierpienia, może być odczytywany przez podobieństwo do Hioba skonfrontowanego z milczącym Bogiem; jako symbol może być znakiem zjednoczenia każdego z nas z Chrystusem poprzez wspótcierpienie, heroizm i odrzucenie rozpaczy w imię wiary.