78 (151)

ANALIZA TEMATU MATURY USTNEJ!

Znaczenie

symbolu

Przykład realizacji tematu części ustnej nowej matury

Symbol pojawia się w sztuce, gdy istnieje potrzeba ukazania tego, czego nie można wyrazić wprost, to znak obszarów wieloznacznych, tajemniczych, mrocznych... Zamieszczone poniżej opracowanie przykładowego tematu pokazuje, w jaki sposób można przedstawić rolę tego ważnego pojęcia, i to nie tylko w literaturze.

Temat przykładowy: Symbol jako środek wyrazu w literaturze i malarstwie - omów jego najciekawsze Twoim zdaniem przykłady zastosowania. Scharakteryzuj kryteria oceny, którymi się posłużyłeś, wybierając materiał do prezentacji.

Część pierwsza: ustna prezentacja opracowanego tematu (15 minut)

1. WYBÓR TEMATU.

Zaproponowany temat jest bardzo ciekawy, szczególnie dla uczniów twórczych, poszukujących, zainteresowanych sztuką. Ogólne sformułowanie problemu pozwala na swobodny wybór przykła-

Plan prezentacji musi wynikać z przyjętej koncepcji, a jednocześnie wypowiedź powinna charakteryzować się porządkiem, wewnętrzną spójnością, logiką.

dów. ale nie mogą być one przypadkowe, ponieważ druga część tematu wskazuje istotny aspekt prezentacji: należy omówić najciekawsze przykłady wykorzystania symbolu i kryteria oceny uzasadniające ten wybór. Dlatego też ważna jest Twoja samodzielność i umiejętność wartościowania dziet sztuki.

Aby dobrze ująć problem, musisz pamiętać o cechach odróżniających alegorię od symbolu, w wielu dziełach bowiem nastąpiła konwen-cjonalizacja (utrata wieloznaczności) symbolu w alegorię i Twój wybór może nie odnosić się do tematu.

2. PRZYGOTOWANIE I SELEKCJONOWANIE MATERIAŁU.

Pracę należy rozpocząć od wykorzystania dwóch słowników. W Słowniku terminów literackich pod red. Janusza Stawińskiego odszukaj hasta: „symbol", „symbolizm", „alegoria”, „przypowieść”, „prerafaelityzm", a w Słowniku terminologicznym sztuk pięknych pod red. Stefana Kozakiewicza pojęcia: „realizm”, „symbolizm", „surrealizm".

W różnych słownikowych definicjach podkreśla się, że symbol łączy się nie tylko z kierunkiem w sztuce XIX i początku XX wieku, ale możliwość wprowadzenia ujęć symbolicznych dostępna jest ogólnie wszelkim typom literatury (Słownik terminów literackich), dlatego w swojej prezentacji możesz wykorzystać nie tylko utwory związane z symbolizmem, jak Wesele Stanisława Wyspiańskiego czy Dziewczynę Bolesława Leśmiana.

W słownikach znajdziesz przykłady symbolicznych dziet takich twórców, jak: S. Żeromski. W.S. Reymont, L. Staff, J. Liebert, M. Jastrun. J. Malczewski, Ch. Baudelaire, A. Rimbaud. PVerlaine. S. Mallarme, 0. Wilde. G. Moreau, A. Bócklin, E. Munch.

Symbol jako znak treści ukrytych, niejasnych, wieloznacznych możesz wskazać także w utworach parabolicznych, są to na przykład Dżuma

■ Marek Perepeczko (Jasiek), Wesele, reż. Andrzej Wajda

A. Camusa, Proces F. Kafki, Wieża G. Herlinga--Grudzińskiego: w powieści Lord Jim J. Conrada, w opowiadaniach B. Schulza, przedwojennych wierszach Cz. Miłosza, w lirykach K.K. Baczyńskiego. W malarstwie różnych epok symbolem posługiwali się także tacy twórcy jak H. Bosch, C.D. Friedrich, G. Klimt, prerafaelici, P Gauguin, S. Dali, G. de Chirico, R. Magritte, F. Bacon czy polscy artyści - W. Weiss, J. Mehoffer, W. Podko-wiński, W. Wojtkiewicz, A. Wróblewski.

Ta obszerna lista potwierdza ogólny charakter tematu prezentacji, ale stawia przed uczniem wielkie wyzwanie - wyboru interesujących, umotywowanych przykładów.

Proponujemy rozwinięcie tematu na podstawie analizy symbolu i jego wykorzystania w następujących dzietach literatury i malarstwa, które zostaną zestawione, aby porównać symboliczną przestrzeń, symboliczną postać, symboliczny motyw:

a) Proces Franza Kafki - Wyspa umartych

Arnolda Bócklina;

b) Wieża Gustawa Herlinga-Grudzińskiego (Trędowaty z Aosty) - Wędrowiec Hieronima Boscha:

c) Dziewczyna Bolesława Leśmiana - cykl Ukrzesłowiona Andrzeja Wróblewskiego.