FunkcjonowanieRynku R09)8 299

przejrzystości rynku, decyduje o kształtowaniu się potencjalnej intensywności konkurencji na niższym poziomie.

Istnienie heterogenicznego oligopolu stwarza oligopolistom możliwość przejściowego łub trwałego tworzenia monopolistycznego obszaru działania, w którym występują oni jako podmioty niezależne od postępowania innych sprzedawców. Obszar ten może być tym większy, im większy jest stopień niedoskonałości rynku. Tworzenie takiego obszaru przez oligopolistę oddala intensywność konkurencji między sprzedawcami od jej najwyższego poziomu. Zjawisko potencjalnej intensywności konkurencji tłumaczy podstawowe prawidłowości, jakie zachodzą pod wpływem zmian liczby sprzedawców oraz stopnia doskonałości procesów rynkowych. Przedstawiony obraz zmian poziomu potencjalnej intensywności konkurencji między sprzedawcami odbiega zazwyczaj od realiów współczesnego życia gospodarczego, gdyż założenia, na których się opiera, nie są najczęściej spełnione. Dotyczy to zwłaszcza założenia o braku zakłóceń oraz ograniczeń w procesach konkurencyjnych. Skłania to do wykorzystywania kategorii efektywnej intensywności konkurencji między sprzedawcami.

7. Efektywna intensywność konkurencji

Koncepcja efektywnej intensywności konkurencji wywodzi się z idei jej intensywności potencjalnej. Jednakże w przeciwieństwie do tej ostatniej zakłada ona możliwość wystąpienia różnego rodzaju zakłóceń oraz ograniczeń w procesach konkurencyjnych na rynku. Założenie to nie jest wyłącznie teoretyczne, lecz odpowiada dominującym współcześnie w rzeczywistości warunkom funkcjonowania rynku i konkurencji.

Ograniczenia w procesach konkurencyjnych mogą być wprowadzane przede wszystkim przez podmioty rynku, m.in. w formie:

—    uzgadniania przez sprzedawców⁷ wspólnej polityki rynkowej,

—    zawierania przez sprzedawców formalnych lub nieformalnych porozumień,

—    organizowania różnego rodzaju zrzeszeń lub zgrupowań przedsiębiorstw, które występują w roli sprzedawców w danym segmencie rynku.

Ograniczenia mogą być również tworzone przez państwo w obawie przed przekształcaniem oligopolistycznych sytuacji na rynku w sytuacje monopolistyczne. Możliwość wystąpienia ograniczeń oraz zakłóceń w procesach konkurencyjnych powoduje, że zjawisko efektywnej intensywności konkurencji kształtuje się odmiennie niż zjawisko jej intensywności potencjalnej.

U podstaw koncepcji efektywnej intensywności konkurencji tkwi założenie, że skłonność, zdolność oraz możliwość pojawiania się ograniczeń w procesach konkurencyjnych są największe przy najmniejszej liczbie sprzedawców działających w danym segmencie rynku. Założenie to wynika z przekonania, że:

—    im wyższy jest poziom potencjalnej intensywności konkurencji (duopol), tym większe są skłonności sprzedawców do jej unikania oraz ograniczania,

—    im mniejsza jest liczba sprzedawców, tym większe są ich zdolności oraz możliwości ograniczania konkurencji.

Uzgadnianie wspólnej polityki rynkowej lub zawieranie porozumień jest bowiem dużo łatwiejsze między dwoma lub trzema sprzedawcami niż między dwudziestoma.

Istnienie tego typu zależności oznacza, że wraz z rosnącą liczbą sprzedawców w danym segmencie rynku maleje ich skłonność oraz możliwość ograniczania procesów konkurencyjnych. W konsekwencji należałoby uznać, że najniższy poziom efektywnej intensywności konkurencji ma miejsce w warunkach istnienia duopolu, któremu towarzyszy wysoki stopień przejrzystości oraz homogeniczności rynku.

Poziom efektywnej intensywności konkurencji zwiększa się wraz ze wzrostem liczby sprzedawców oraz spadkiem stopnia doskonałości rynku, jednakże do pewnego punktu kształtuje się on poniżej poziomu potencjalnej intensywności konkurencji. Dynamika wzrostu tego poziomu jest szczególnie wysoka w warunkach wąskiego oligo-polu, sytuującego się najbliżej duopolu. Przy dalszym spadku stop-

299