Magazyn6
3801

630

CENY PRODUKTÓW ROLNYCH

ogólne prawo, kierujące kształtowaniem się wszelkich innych cen na wolnym rynku zbytu. Siły, biorące udział w procesie tworzenia się cen produktów rolnych, są jednak zupełnie swoiste i pod wieloma względami różne od sił, które zachodzą w procesie tworzenia się cen innych produktów. Źródłem tych różnic jest różnica właściwości i struktury społecznej produkcji przemysłu i rolnictwa, jak również nieco inne właściwości produktów obu działów w dziedzinie spożycia.

2. Siły działające po stronie podaży. O ile

produkcja przemysłowa podlega w pełni ingerencji ludzkie], o tyle rozmiar i wynik produkcji rolnej nie są wyłącznie zależnemi od woli człowieka, lecz w dużym stopniu od nieobliczalnych sił pizyrody. Z roku na rok zachodzą bardzo znaczne wahania wydajności ziemiopłodów, obracające się normalnie w granicach io—20%, a w wyjątkowych latach sięgające do 50%.

Wahania produkcji udzielają się podaży rynkowej, a ta zkolei urabia ceny. Wielka podaż obniża, a mała podaż podwyższa ceny. W pierwotnych stosunkach komunikacji ceny układały się na lokalnych rynkach zbytu pod przemv«.nym wpływem lokalnego urodzaju. Cena była pewnym środkiem automatycznego w yrówny wania straty producenta na niskich plonach. To też w tych czasach spotykamy wahania o bardzo dużej rozpiętości. W latach nieurodzaju zjawiały się bar izo wysokie ceny „głodowe", t. zn. tak wysokie, że ogół ludzkości był zmuszony do ograniczania spożycia, a więc do cierp.enia częściowego głodu. Spełniały one pożyteczne zadanie oszczędnego szafowania zapasami i były dzięki temu ratunkiem przed głodem zupełnym, któryby nastąpił, gdyby zwykłe di (Stateczne spożycie wyczerpało zawczasu istniejące zapasy.

Wahania zbiorów płyną głównie z wahań czynników klimatycznych, układających się w płaszczyźnie geograficznej. Oprócz tego istnie je też drugie żrodlo wahań, właściwe także dla przemysłu, a więc ulepszenia produkcji naskutek nowych wynalazków, jak np. stosowania nawozów sztucznych, maszyn i mechanicznej uprawy. Praktyczne stosowanie tych ulepszeń przez rolników ulega wahaniom w par ze z wahaniami plonów i konjunktur, stwai zając przez to nowe nródła wahań w produkcji i podaży rynkowej

Nowoczesne komunikacje umożliwiają rozmieszczenie wynikających stąd nierówności podaży. Zjawisko lokalnego głodu ogranicza się w naszych czasach tylko do okresu kataklizmów wojennych, gdy powstają okoliczności, utrudniające dowóz żywności. Podobnie wyjątkowo tylko zdarzają się wypadki lokalnego nadmiaru środków żywności, co należy przypisać niezdrowemu układowi stosunków wymiennych i podbiałowi dochodu społecznego.

Nowoczesny rozwój Komunikacji bynajmniej jednak nie wyrugował czynnika lokalnego urodzaju. Wpływ jego pozostał i wyraża się w kształtowaniu się cen ze względu na to, że komunikacje, umożliwiające trans-lokację, wymagają znacznych kosztów, które ważą na kształtowaniu się cen.

W wolnym obrocie kraje importujące mają poziom cen wyższy od krajów eksportujących o koszty transportu, którt w krańcowych wypadkach przenoszą często 100% ceny eksportera. Szczególnie powstaje znaczna różnica, gdy dany kraj, jak to miało miejsce u nas, przeobraża się z rejonu importów ^ago na ek iportowy, lub też naodwrót, z kraju eksportowego na importowy. Wówczas bowiem ceny spadają, względnie podnoszą się o podwójne koszty transportu.

Produkty rolne nie są jakąś jednolitą grupą, ale składają się z wielu różnorodnych środków o lóżnorodnem przeznaczeniu; a więc na żywność, na odzież, na mieszkanie i na zaspakajanie potrzeb estetycznych, w postaci np. kwiatów. Mimo całej różnorodności produktów rolnych są one ze sobą spokrewnione pod względem sposobu wyprodukowania, mogą się więc do pewnego stopnia zastopować po stronie podaży. Z drugiej strony mają także właściwości zastępowania się w spożyciu ludzkiem, przetwórstwie rolnem i przemysłowem. Stąd pochodzi, że tylko w wyjątkowych wypadkach da się uchwycić zależność cen od wysokości piodukcji. Zazwyczaj takie proste wnioskowanie jest niemożliwe, lecz musimy przy-tem ująć wtórne, względnie uboczne oddziaływanie sił tworzących daną cenę, na tworzenie się cen innych pokrewnych artykułów.

Nawet na cenę zbóż chlebowych, np. żyta, pszenicy, uchodzących powszechnie za artykuły wyłącznie ludzkiego sjjożycia, wpływają pastewne zboża oraz namiastki innych ziemiopłodów, jak warzywa, ziemniaki, służące z p. zaznaczenia do całkiem inne-