Magazyn6
4101

633

CENY PRODUKTÓW ROLNYCH

w stanie to robić tylko na pewną metę. W końcu po pewnym czasie wyczerpią się jego zasoby finansowe, musi się przystosować, albo zbankrutuje.

Rolnictwo jest stosunkowo najodporniej sze na spadek cen i stosunkowo najdłużej może produkować i zbywać po cenach, nie-pokrywających pełnych kosztów wytwórczych. Dzieje się to z wielu różnych powodów.

O ile przemysł realizuje swe jochody wyłącznie z wymiany rynkowej, to rolnictwo głównie przez samu zaopatrzenie w środki spożycia osobistego i potrzebne do produkcji surowce. Stąd pochodzi, że wynik gospodarczy w rolnictwie jest tylko w małym stopniu zależny od rynku. Reakcja cen na wynik gospodarczy jest w rolnictwie o wiele słabsza, aniżeli w przemyśle i to tylokrotnie słabsza, ilokrotnie udział obrotów rynkowych rolnictwa w ogólnych obrotach jest mniejszy, aniżeli udział w przemyśle. A więc dla całego rolnictwa w Polsce co najmniej 3—4 krotnie, przyczem dla bardziej samowystarczalnych gospodarstw włościańskich 6—io-krotnie, a dla intensywnych gospodarstw folwarcznych — 2-krotnie.

Dzięki tej okoliczności rolnictwo w Polsce mogło przetrwać załamanie się cen o rozmiarach, w których przemysł Jopiowa dzony byłby do kompletnej ruiny.

Wytrwałość rolnictwa w produkowaniu poniżej cen ko»ztu leży także w strukturze tych kosztów. Dużą rolę grają w kosztach pozycje stałe, niezależne od prowadzenia produkcji, a w nakładzie gospodarczym dominują własne środki produkcji, które tanieją i drożeją razem z wytworami, co sprawia w rezultacie znaczną elastyczność kosztów w stosunku do cen wytworów rolnych. Dalszym czynnikiem wytrwałości rolnictwa jest także ta okoliczność, że kapitału rolniczego nie można tak łatwo przerzucać i zużytkować w inny sposób, jak się to robi w przemyśle.

W rolnictwie panuje wszechstronna produkcja, to też koszty jej są powiązane dla wielu różnych produktów. Trudności ich izolowania i skonfrontowania z cenami sprawiają, że wpływ kosztów wytwórczych na ukształtowanie ren produktów rolnych nie jest tak bezpośredni jak w innych działach produkcji.

Przy spadku cen rolnicy najłatwiej wyzbywają się zysku, a następnie roszczeń z tytułu oczynszowania ziemi i stałych zainwestowanych kapitałów. O ile są właścicielami i nie są zadłużeni, to ofiara ta nie sprawia specjalnych trudności, natomiast istotnie wielkie komplikacje następują w wypadkach zadłużenia. Cena nie może jednak bez poważnych zakłóceń spadać poniżej wartości bieżących nakładów społecznie koniecznych. Gdy spadek cen nadal utrzymuje się poniżej tej granicy, produkcja ulega zczasem stopniowemu zmniejszeniu. Ten proces jednak może się bardzo długo przeciągać. Rolnicy produkują ze stratą nietylko w nadziei na poprawę, ale i z nieświadomości ponoszonych strat. Dzieje się to kosztem wewnętrznych zasobów i pozostawia na długo zgubne ślady. W rezultacie w rolnictwie, podobnie jak w przemyśle, istnieje także ciążenie cen wytworów rolnych do poziomu kosztów, jak również ciążenie tych kosztów ku poziomowi cen. Różnica polega jedynie na tern, że ten proces trwa o wiele dłużej.

Aby rynek został należycie zaopatrzony w żywność, cena powinna pokrywać koszty producenta, pracującego w najgorszych warunkach, którego produkcja jeszcze jest potrzebna do zaopatrzenia rynku. W naszych warunkach będzie to produkcja rolników na kresach, na gorszych glebach i dalszej odległości od rynków zbytu. Gospodarowanie nie może przynosić im stale straty, a renta nie może na dłuższą metę spadać poniżej zera. Zasada, którą odnośnie do cen zboża wysunął Thiinen, ma jeszcze dzisiaj żywotne znaczenie. Nieco inaczej jednak przedstawia się ta granica dla gospodarstw włościańskich samowystarczalnych, a zbywających na rynek tylko drobne nadwyżki. Dla tych form produkcji granica jest o wiele dalsza. Gospodarstwa te przestałyby zbywać na rynek dopiero przy tym poziomie cen, któryby stanowił dla nich niższy zarobek, aniżeli uzyskany przez przerzucenie się do innego rodzaju zarobkowania. A ponieważ w okresie bezrobocia przerzucenie się takie jest bardzo utrudnione i nie rokuje dobrych wyników, więc gospodarstwa włościańskie nie przestają produkować nawet przy bardzo niskich i nieopłacalnych cenach.

5. Regulowanie cen. W nowszych czasach najsilniejszym czynnikiem kształtowania się cen jest jednak świadoma ingerenc ja polityki społecznej. Ceny są najbardziej istotnym ośrodkiem wszelkich posunięć społeczno-politycznych Wszystkie zabiegi z taj