Magazyn6
4201

634

CENY PRODUKTÓW ROLNYCH — CENZUSOWE SYSTEMY

dziedziny pośrednio lub bezpośrednio do tego celu zdążają. W cenach tkwi bowiem główna podstawa do podziału dochodu społecznego, realizowanego z obrotów wymiennych.

Polityka cen idzie zawsze po linji wypadkowej kompromisu i zmagania się sił z jednej strony producentów, z drugiej strony spożywców, bądź też pośrednio zainteresowanych działów gospodarstwa, a w niemniej dużym stopniu wchodzi w grę interes całości społeczeństwa. Szczególnie w ostatnich latach polityka gospodarcza jest powszechnie podporządkowywana polityce militarnej. Żyjemy pod znakiem panowania prądu samowystarczalności gospodarczej. Kraje rolnicze stwarzają za wszelką cenę swój przemysł, kraje przemysłowe agraryzują się, nawracają do zaniedbanego rolnictwa. Włochy, Szwajcarja, Francja, Niemcy za-pomocą murów celnych stworzyły w ostatnich latach wysoki poziom cen artykułów żywności. W tych krajach rolnictwo przechodzi okres wyjątkowej konjunktury i rozkwitu. Kraje te rozwijają produkcję przy pomocy sztucznych nawozów, stosowanych na wielką skalę robót meljoracyjnych i ulepszonych maszyn. Stają się coraz bardziej samowystarczalne, a popyt z ich strony na rynku światowym coraz bardziej się kurczy. Ten właśnie proces, który obejmuje niemal wszystkie kraje przemysłowe, jest głównym powodem utrwalania się spadku cen.

Depresja światowych cen udziela się krajom rolniczym, obniżając poziom ich cen wewnętrznych i załamując równowagę podziału dochodu społecznego między wsią i miastem. Prowadzi to do bardzo ciężkiej patologji gospodarstwa społecznego poszczególnych krajów. To też poszczególne państwa stosują cały szereg środków zapobiegawczych. W naj trudniej szem położeniu są kraje czysto rolnicze, które z powodu braku wewnętrznego rynku zbytu musiały zrezygnować z jakiegokolwiek sztucznego sposobu podwyższania cen eksportowych kosztem cen wewnętrznych. Jedyną ich podporą jest rezygnowanie z własnej produkcji przemysłowej, a korzystanie z taniego importu artykułów przemysłowych.

Natomiast państwa mieszane rolniczo-przemysłowe, do których należy i Polska, a więc państwa dysponujące tylko pewnemi nadwyżkami eksportowemi, starają się wpływać na poziom cen wewnętrznych przez odpowiednią politykę eksportową. Posługują się przytem dumpingiem, przy pomocy państwowej organizacji handlu, przybierającej często charakter formalnego monopolu państwowego eksportu lub też różnemi metodami premjowania eksportu prywatnego.

W tych warunkach eksport staje się metyle celem sam w sobie, ale środkiem do regulowania podziału dochodu społecznego przez osiągnięcie odpowiedniego poziomu cen produktów rolnych. W rezultacie kraje eksportujące swe nadwyżki, starają się je za wszelką cenę wypchnąć. Przybiera to nieraz formę walki konkurencyjnej o rynki zbytu i wzajemnej licytacji. Ten proceder trwa już od szeregu lat. Jest on naogół kosztowny, jego przewlekłość wyczerpuje siły krajów rolniczych, posiadających znaczniejsze nadwyżki. W rezultacie nawet Polska, której nadwyżki nie są wielkie, nie zdołała się zupełnie oderwać od rozwoju sytuacji na rynkach światowych.

Podział polityczny świata na organizmy państwowe jest od szeregu lat równocześnie podziałem na organizmy gospodarcze, rozwijające się swem własnem życiem, posiadające sobie właściwy poziom cen artykułów żywności. Poziomy te wykazują w poszczególnych krajach nieprawdopodobnie duże rozpięcie, wykraczające daleko poza rozpięcie naturalne, uwarunkowane różnicą położenia. Cena pszenicy, płacona rolnikom we Włoszech, Szwajcarji, Francji a nawet w Niemczech jest w ostatnich latach lo-krotnie wyższa niż cena, płacona producentom w niektórych prowincjach krajów zamorskich Kanady lub Australji.

Wszelka polityka gospodarcza, zdążająca do regulowania cen, o ile chce skutecznie i przemożnie nad niemi zapanować, powinna zawsze brać w rachubę przedewszystkiem prawa wolnego rynku i wolnej gry sił na nim.

Al. Sowiński.

Cenzusowe systemy.

Prawo wyborcze, zależnie od swej rozpiętości — od ilości osób, których dotyczy — może być albo a) powszechnem albo b) ograniczonem. Ograniczeniami, które dziś uważa się naogół za niedemokratyczne, są ograniczenia prawa wyborczego, wynikające z łączenia prawa wyborczego z pewnemi kwalifikacjami wyborcy, jak