Magazyn6
4301

635

CENZUSOWE SYSTEMY — CERNUSCHI ENRICO

opłacanie pewnego minimum podatkowego, posiadanie pewnego minimum majątku lub dochodu, posiadanie określonego wykształcenia, przynależność do określonej grupy społecznej (stan, klasa, zawód) etc. Są to t. zw. cenzusy wyborcze, które systemom wyborczym, uwzględniającym teg^ rodzaju cenzusy nadają nazwę systemów cenzusowych. Zgodnie z podstawą, na której się dany cenzus wyborczy opiera, rozróżniamy cenzusy: majątkowy, dochodowy, podatkowy, wykształcenia (np. umiejętność czytania i pisania, ukończona szkoła powszechna, średnia lub wyższa), stanowy (przynależność do określonego stanu, np. szlacheckiego, mieszczańskiego etc.), klasowy, zawodowy, narodowościowy, wyznaniowy etc.

Dawniejsze ordynacje wyborcze, w szczególności ordynacje wyborcze z okresu przedwojennego, stosowały cenzusy. Częstym był cenzus majątkowy, dochodowy lub podatkowy, przyczem punkt ciężkości cenzusu spoczywał na podatku, opłacanym od majątku, czy dochodu (podatek od nieruchomości, dochodowy, zarobkowy etc.). O ile cenzusy majątkowe senso largu i stanowy należy właściwie uznać za przeżytki ancien regime’u, o tyle cenzusy wykształcenia i zawodowy mają także dziś rację bytu. Z jednej bowiem strony podnoszą wymogi prawa wyborczego, stawiane kulturalnym kwalifikacjom wyborcy, a skutkiem tego podnoszą i kulturalne kwalifikacje ciała w ten sposób wybranego (cenzus wykształcenia), zaś z drugiej strony odpowiadają dzisiejszemu zawodowemu nastawieniu życia i jego stosunków (cenzus zawodowy).

Współczesna zasada t. zw. elityzmu (eli-taryzmu) opiera się na przesłankach, zbliżonych do zasady cenzusu albo wręcz opartych na zasadzie cenzusu. Różnica, jaka daje się zauważyć jest względna i polega na tem, że podstawą dotychczasową cenzusu wyborczego były przeważnie kryterja natury materjalnej (majątek, dochód, podatek), rzadziej natury idealnej (wykształcenie), podczas gdy elityzm opiera się par excel-lence na kryterjum selekcyjnem, wynika-jącem z przesłanek idealnych (politycznych, moralnych).

Literatura: llatnclwk: AU. Staaisrecht. Sammlung Góschen Nr J17, 1108. — Hermrttt: Da* Prirf-.p des ollg. Wahl rechts. GnnhuU Zeilschrift 1908. - JmtUnek: AU. Staalslekre. Berlin 1929. — Krisem Allg. Stantslehre, Berlin 1925. — Heimem Zagadn. parlamentaryzmu. (Przekład A. Millera). Warszawa 1929. — Mayem Dos parlamentansche Wahlredit. 1991. — Nmanb U mffrage politięu* en Proste. Punie polu. et parł. mai 1910. — - PeretiaUmoudem: Państwo współczesne. Wyd. 4. Posnań 1922. — Schneider: Der Wahl-zensus. Archiw.d. Bffentl. Rechts XXVI. 1910.

Szczęsny Wachholz.

Cernuschi Enrico.

C. urodził się 1821 r. w Medjolanie, um. r. 1896 w Mentonie. Włoski polityk i ekonomista. Brał jako garibaldczyk czynny udział we włoskich ruchach rewolucyjnych XIX wieku. Po stłumieniu rewolucji lom-bardzkiej został w 1848 uwięziony i skazany na śmierć. W r. 1850 uciekł do Paryża. We Francji zajmował się operacjami finansowemi naprzód u F. Arago, potem w Credit Mobilier. Został nawet jednym z trzech dyrektorów Banku Paryskiego. Zrobił na tych tranzakcjach duży majątek, był właścicielem szeregu przedsiębiorstw i prowadził handel z Anglją własnemi okrętami. Przy końcu drugiego cesarstwa wziął udział we francuskim ruchu liberalnym i walczył z socjalistami. Ponieważ włożył 100 000 fr. w akcję anty plebiscytową, został wydalony z Francji. Naraził się również komunistom, którzy postanowili go zgładzić. Republika w 1871 roku przywróciła mu prawa i w 1876 naturalizowano go we Francji. Udał się potem w podróż po Azji i Afryce i zebrał kolekcję pięknych dzieł sztuki. Jego zainteresowania ekonomiczne koncentrowały się dokoła zagadnień pieniężnych i walutowych. Pisał dużo o roli biletów bankowych i potrzebie wprowadzenia bimetalizmu międzynarodowego, którego był jednym z najgorętszych zwolenników i najlepszych teoretyków. Wykazał, ile Francja traci przez nieuczciwe machinacje swych partnerów w Unji Łacińskiej i podawał projekty, jak należy temu zapobiec.

Ważniejsze prace: Mechaniąue de 1’echan-ge. 1861. — Contrę le billet de banąue. Depo-sition et notes. 1866. — Or et argent. 1874. — Silver Vindicated. 1874. — La monnaie bimetalliąue. 1876. — La diplomatie mone-taire en 1878. — Le bimetallisme en Angleterre. 1879.    — Le bimetallisme

a quinze et demi. 1881. — Le grand proces de 1’Union latine. 1884. — Les grandes puis-sances metal liąues. 1885. — Illusions des so-cietes cooperatives. 1886.—-Anatomie de la monnaie. 1888 —Le pair bimetalliąue. 1888.

literatura: Bsłrtolini Aug.t Enrico Cernuschi. Giomale d'Eeono-misti, serie II a, anno VII. Borna 1896. — Martelto T. Commemorasione di E. C. Bologna 1897.

Witold Trąmpczyński.