Magazyn6
4001

632

CENY PRODUKTÓW ROLNYCH

ich produkcja. Zaburzenia w tej równowadze mają charakter przejściowy i są szybko niwelowane, zarówno od strony podaży, jak i popytu. Niskie ceny mięsa wieprzowego zwiększają spożycie jego kosztem mięsa bydlęcego, podobnie jak wysokie ceny mięsa bydlęcego wpływają na ograniczenie jego spożycia. Całość spożycia mięsa może przez to wcale nie ulec zmianie.

Ogólny spadek cen żywności zwalnia część siły kupna spożywców miejskich, która bywa często zużyta na oszczędności, ale często również na udoskonalenie spożycia, na kupno = tlachetniej szych środków żywności, np. kupno białego chleba, zamiast Chleba razowego, kupno bardziej treściwych środków, jak mięsa lepszego gatunku, mleka i nabiału.

Chociaż naogół środki żywności są artykułami pierwszej potrzeby, istnieje także i tutaj stopniowanie. Są wśród nich artykuły mniej nieodzowne, a nawet luksusowe, jak owoce, lepsze gatunki mięsa i t. p, Spożycie ich wykazuje bardzo dużą potencjalną chłonność, która wyzwala się na skutek zniżki cen, a kurczy się przy ich zwyżce. Przykładem takiego uzewnętrznienia się ukrytej chłonności jest olbrzymi wzrost spożycia pomarańcz po obniżeniu staweK celnych i ceny konsumenta.

Ale nawet spożycie najbardziej prostej żywności wykazuje w pewnych wypadkach znaczną elastyczność, czego dowody mamy w obecnych czasach. Znane jest, że znaczne nadwyżki zboża, rzucane na rynek, przypisuje się ograniczaniu spożycia chluba u włościan. Również i bezrobocie miejskiego proletarjatu osłabia jego chłonność spożywczą. Jest to naturalne, bo człowiek, iak każde stworzenie, jest do pewnego stopnia żywym motorem i, gdy mniej pracuje, mniej potrzebuje żywności. Naogół przeżywany kryzys silniej dotknął warstwę uboższą od warstwy zamożniejszej. Jest to bardzo ważna okoliczność dla zbytu środków żywności, bo nie kto inny, ak tylko człowiek ciężkiej fizycznej pracy jest zawsze największym konsumentem żywności i klientem rolnictwa. W rezultacie pewnego przesunięcia się dochodu społecznego zniżka silniej objęła ceny artykułów prostych, masowych, niż artykułów rzadszych lepszej jakości. Bardziej spaała cena mleka lichego, lichego zboża, hek Ego masła, żywca bydlęcego i mięsa, aniżeli tych samych artykułów Kwalifikowanych lepszej jakości.

Wysokość cen zależy poza tern od różnorodnych czynników, jak warunków targu, spekulacji, konjunktur krajowych i światowych, stopy procentowej, a nadewszystko od systemu walutowego. Różnorodne czynniki sprawiają, że popyt na złoto i oparta na nim waluta ulegają silniejszemu popytu wi aniżeli towary. W rezultacie waluta jest sztywnym miernikiem wartości o niestałej sile kupna. W tych warunkach lepszym wyrazem realnego spaJku ceny towarów może być nietyle spadek ich wartości pieniężnej, ile spadek wartości zamiennej w stosunku do innych towarów. I tak, np. gdy spadek cen produktów rolnych w 1935 w Polsce, wyrażony w pieniądzu, wynosił w stosunku do r. 1928 — 70%, to spadek ich wartości zamiennej na szereg innych artykułów sięgał najwyżej połowy tego spadku, a więc 35%.

Podobnie, jak po stronie podaży, często decydującym czynnikiem jest chęć sprzedaży i potrzeba pieniędzy u sprzedającego* tak po stronie popytu — zapotrzebowanie towaru oraz siła kupna i ochota kupowania. Ta ostatnia odgrywa szczególną rolę u ludzi zamożnych, to też propaganda i umiejętna sprzedaż ma za zadanie wywołać odpowiedni nastrój i zachęcać do dokonywania tranzakcyj.

4, Równowaga podażj i popytu. Rozmaite elementy podaży i popytu są ciągle zmienne, ale w swem łącznem oddziaływaniu obie strony zdążają na wolnym rynku do wzajemnej równowagi, która doprowadza do ukształtowania się panującej ceny.

Granicą demarkacyjną ceny od strony podaży są koszty własne produkcji, od strony popytu wartość użytkowa spożywcy. Cena zdąża do ustalenia się na poziome najsłabszego producenta, którego podaż jest jeszcze potrzebna do pokrycia zapotrzebowania, i na poziomie naj ;łal szugo odbiorcy, który jeszcze pokrywa swe potrzeby. Producent silniejszy i konsument zamożniejszy, który byłby w stanie więcej wydać, gdyby tego zachodziła konieczność, zyskują pewną rentę.

Ale zdarza się, że ceny spadają często poniżej kosztów własnych. W przemyśle może to powstać z powodu skurczenia się popytu, ale zazwyczaj naskutek walki konkurencyjnej. W przewidywaniu zysków, jakie producent osiągnie przez zwalczenie konkurentów i możność lepszego wpływania na podaż rynkową, producent może przez pewien czas ofiarowywać swe wytwory znacznie poniżej kosztów własnych. Ale jest