FunkcjonowanieRynku R1142 343

Rysunek 95

Wielkość barier a poziom mobilności

Wielkość

barier

▲

— bariery o takiej wielkości, których przezwyciężenie wymaga większego kapitału niż kapitał możliwy do zgromadzenia przez sprzedawcę w danym czasie.

Państwo może tworzyć przede wszystkim bariery bezwzględne wejścia na rynek, które mają zazwyczaj charakter formalnoinstytu-cjonalny. Sprzedawcy napotykają takie bariery wejścia na rynek wówczas, gdy państwo wprowadza zakaz inwestowania, zakładania nowych firm itp. w pewnych regionach lub segmentach rynku. Każda regulacja prawna przybierająca postać zakazu wejścia na rynek (segment rynku) staje się barierą o charakterze bezwzględnym.

Państwo może tworzyć również bariery bezwzględne wyjścia z rynku. Taką barierą staje się trwałe subwencjonowanie przez państwo działalności pewnych sprzedawców, których wyjście z rynku groziłoby negatywnymi konsekwencjami dla osób fizycznych lub innych sprzedawców. Tymi konsekwencjami mogą być m.in. wzrost bezrobocia lub naruszenie ważnych powiązań kooperacyjnych w gospodarce. zagrażające działalności i egzystencji innych sprzedawców na rynku.

W rzeczywistości dominują względne bariery wejścia i wyjścia z rynku, a więc takie, które mogą być przezwyciężane przez istniejących lub potencjalnych sprzedawców. Dążenie sprzedawców do przezwyciężania barier jest związane z koniecznością ponoszenia przez nich dodatkowych nakładów, których wielkość zależy od rodzaju, liczby oraz wielkości barier. Miarą tych nakładów jest wielkość kapitału, który musi być zainwestowany oraz wielkość kosztów, które muszą być poniesione przez sprzedawców zamierzających wejść na rynek lub z niego wyjść.

Bariery względne mogą być tworzone zarówno przez państwo, jak i przez sprzedawców działających na rynku. Państwo tworzy te bariery, określając m.in. normy dopuszczalnego zanieczyszczenia środowiska naturalnego, normy bezpieczeństwa produktów, wprowadzając obowiązek uzyskiwania przez sprzedawców licencji oraz regulując możliwości, zakres i rodzaje porozumień, które mogą być przez nich zawierane. Za pomocą tego typu oraz innych regulacji państwo wpływa na wielkość barier wejścia na rynek i wyjścia z rynku, a więc również na wielkość nakładów, których ponoszenie jest związane z przezwyciężaniem tych barier przez sprzedawców¹.

Niezależnie od liczby i wielkości barier tworzonych przez państwo sprzedawcy napotykają bariery wynikające z:

—    istniejących struktur rynku,

—    postępowania podmiotów działających na rynku.

Uwzględniając te dwa źródła powstawania barier, można wyróżnić:

—    bariery strukturalne,

—    bariery strategiczne.

Bariery strukturalne kształtują się na gruncie przedmiotowej i podmiotowej struktury rynku². Struktura przedmiotowa rynku, wyrażając relacje między podażą a popytem na produkty oraz związaną z tym siłę przetargowy (negocjacyjną) nabywców produktów i dostawców' czynników wytwórczych, wpływa na bariery wejścia i wejścia z rynku. Wraz ze zwiększaniem się przewagi podaży produktów nad popytem, a więc wzrostem siły przetargowej nabywców, wyrasta bariera wejścia sprzedawców na rynek. Wzrost przewagi podaży nad popytem zwiększa rów⁷nież bariery wyjścia sprzedawcy z rynku, gdyż ograniczony popyt na produkty staje się źródłem ograniczania popytu na zasoby rzeczowe (np. maszyny i urządzenia), które są podstawą ich wytwarzania.

343

1

   K. Herdzina, Einfiihrung in die Mikroókonomik, jw., s. 179.

2

   Por. rozdział II o strukturach rynku.