FunkcjonowanieRynku R1292 393

selekcjonowania podmiotów rynku na podstawie kryteriów wydajności oraz efektywności. Mimo ujemnych konsekwencji, jakie wywołuje, subwencjonowanie działalności podmiotów rynku pozostaje instrumentalnym składnikiem interwencjonizmu państwa na rynku (np. może się przyczyniać do zapobiegania wzrostowi bezrobocia).

Istotnym składnikiem zbioru instrumentów interwencjonizmu jest stosowana przez państwo polityka interwencyjnych zakupów oraz interwencyjnej sprzedaży produktów na rynku. Państwo za pomocą tej polityki może wywierać wpływ na wszystkie elementy rynku produktów oraz procesy dostosowawcze między nimi.

Interwencyjny zakup produktów przez państwo znajduje uzasadnienie w warunkach nadmiernej ich podaży przy danych cenach. Państwo, zgłaszając dodatkowy popyt w stosunku do popytu innych podmiotów rynku, przeciwdziała spadkowej tendencji cen, która może być przesłanką zmniejszenia wielkości podaży w przyszłości. Interwencyjny zakup oraz gromadzenie przez państwo zapasów produktów umożliwiają uruchomienie interwencyjnej ich sprzedaży na rynku. Interwencyjny wzrost wielkości podaży zapobiega wzrostowi cen. Interwencyjna sprzedaż produktów przez państwo może mieć szczególnie duże znaczenie w warunkach istnienia monopolistycznej lub oligopolistycznej struktury sprzedawców, których charakteryzuje duża skłonność do podwyższania cen. Interwencyjna sprzedaż produktów przez państwo zapobiega zmniejszaniu dochodów innych uczestników rynku (nabywców) oraz ograniczaniu popytu.

Specyficzną formą interwencyjnego zakupu są zamówienia rządowe (publiczne). Gwarantują one sprzedawcom sprzedaż wytworzonych produktów i sprzyjają stabilizacji ich dochodów oraz wielkości zatrudnienia. Interwencyjny zakup połączony z zamówieniami rządowymi jest więc instrumentem regulowania zarówno rynku produktów, jak i rynku pracy.

Polityka podatkowa jest skierowana przede wszystkim na stabilizowanie działalności gospodarczej i rynku, czemu sprzyja przeciwdziałanie wahaniom cyklicznym, ograniczanie wzrostu stopy bezrobocia oraz poziomu cen. Jest ona realizowana za pomocą systemu podatkowego, będącego instrumentalnym składnikiem interwencjonizmu państwa na rynku.

Polityka podatkowa jest podporządkowana zarówno kształtowaniu równowagi budżetu państwa, jak i wielkości nominalnych dochodów, od których zależy wielkość popytu zgłaszanego przez podmioty rynku oraz poziom cen, a pośrednio także wielkość podaży oraz jej zmiany. Operowanie przez państwo systemem podatkowym oraz jego zmianami jest bezpośrednio związane z kształtowaniem popytu. Obniżanie stopy podatkowej, przy innych czynnikach nie zmienionych, powoduje relatywny wzrost dochodów podmiotów rynku, będący źródłem wzrostu wielkości popytu. Wzrost ten może być z kolei źródłem wzrostu podaży oraz cen lub wyłącznie wzrostu cen.

Z kolei podwyższanie przez państwo stopy podatkowej jest czynnikiem deflacyjnym. Wpływa bowiem na spadek wielkości popytu na produkty i usługi. Jeżeli konsekwencją spadku wielkości popytu jest w większym stopniu ograniczenie wielkości podaży niż obniżenie poziomu cen, to spadek ten wywiera wpływ na kształtowanie się stopy bezrobocia, pogłębiając nierównowagę na rynku pracy.

Wykorzystywaniu systemu podatkowego jako instrumentu interwencjonizmu państwa na rynku towarzyszy wysoki stopień niepewności w zakresie konsekwencji jego stosowania. Trudny jest zwłaszcza do przewidzenia stopień zależności między zmianami stopy podatkowej a reakcjami podmiotów rynku oraz zmianami dochodów budżetu państwa.

Jeżeli zmniejszenie dochodów państwa wskutek obniżenia podatków powoduje wzrost deficytu budżetowego, to następuje wzrost popytu państwa na pieniądz oraz wzrost stopy procentowej. Pozytywne efekty, które uzyskują podmioty rynku wskutek obniżenia stopy podatkowej, mogą więc być niwelowane przez wzrost stopy procentowej. W najkorzystniejszej sytuacji znajdują się wówczas te podmioty rynku, które dysponują rezerwami zdolności wytwórczych, a popyt na czynniki wytwórcze zaspokajają za pomocą własnych, nagromadzonych zasobów pieniądza.

Polityka pieniężna, będąca instrumentalnym elementem formuły interwencjonizmu państwa na rynku, obejmuje przedsięwzięcia związane z regulowaniem stopy procentowej oraz wielkości podaży pieniądza. Bezpośrednim podmiotem regulowania rynku pieniądza

393