Fuzariozy5

porażonych truskawkach pojawiają się ściemnienia w podpowierzchniowej części pędu skróconego oraz zgnilizna korzeni.

W rozpoznawaniu wertycyliozy ważne jest badanie przekroju pędów, w których brunatnieją wiązki naczyniowe naj )ierw w części przyziemnej. Objaw ten rozszerza się ku górnej części pędu i często poprzedza więdnięcie rośliny.

Szkodliwość choroby na pomidorach zależy od terminu wystąpienia pierwszych objawów. W szklarniach objawy występują zwykle już w czasie kwitnienia i zawiązywania owoców, powodując bardzo duże szkody w plonie. Szkodliwość choroby na truskawce wiąże się z wieloletnim cyklem rozwojowym tej rośliny i stopniowym wzrostem porażenia przez wertycyliozę.

Etiologia. Wertycylioza jest spowodowana przez dwa podobne gatunki grzybów: Ver-ticillium dahliae i Verticillium albo-atrum. Różnice między tymi gatunkami są bardzo małe i część mikologów, głównie w USA, uważa, że jest to jeden gatunek. Oba gatunki, lub formy jednego gatunku, różnią się rodzajem wytwarzanych organów przetrwalnikowych. U V. albo-atrum jest to grubościenna, ciemno zabarwiona grzybnia przetrwalnikowa, a u V. dahliae - mikroskierocja, powstające ze splotów grubościennej grzybni. Wymiary mikro-sklerocjów wynoszą 40-80 /L/m. W Polsce występuje powszechniej ta druga forma grzyba. Wyodrębnienie dwóch gatunków Verticillium nie znajduje jednak poparcia w badaniach z zakresu morfologii porównawczej, m.in. stwierdzono, że forma V. albo-atrum w warunkach laboratoryjnych również tworzy mikroskierocja.

Grzyby z rodzaju Verticillium tworzą pęczki zarodników konidialnych, osadzonych na rozgałęziających się trzonkach. Odgałęzienia trzonków wyrastają okółkowo z trzonka osiowego. Trzonki konidialne są grubsze u nasady, a powstające na nich zarodniki są jednokomórkowe, bezbarwne. Na osiowej części trzonka zarooniki są skupione po kilka i zlepione śluzem. Trzonki konidialne z zarodnikami tworzą się na porażonych, obumierających organach roślin, tuż nad ziemią.

Cykl rozwojowy. Grzyby z rodzaju Verti-cillium mogą zyć saprofitycznie, jednak grzybnia wegetatywna oraz zarodniki są stosunkowo nietrwałe. Natomiast grzybnia przetrwalnikowa i mikroskierocja mogą przetrwać przez kilkanaście lat, zasiedlając glebę do głębokości 1 metra.

Infekcja następuje przez włośniki i nie uszkodzoną skórkę podziemnych i przyziemnych organów roślin. Strzępka infekcyjna wyrasta z grzybni przetrwalnikowej, mikro-sklerocjów lub z zarodników konidialnych. Grzybnia przerasta przez kilka warstw mięki-szu korowego do naczyń, w których się rozrasta. Ściany porażonych naczyń ciemnieją, a do naczyń wydzielana jest guma utrudniająca przewodzenie wody. Głównym siedliskiem grzybni pozostaje tkanka miękiszowa, w której grzyb rozrasta się po wystąpieniu więdnięcia.

Grzyby z rodzaju Verticillium rozwijają się najlepiej w umiarkowanej temperaturze, w zakresie od 15 do 22°C. Niższa temperatura hamuje tempo ich rozwoju, a w temperaturze około 30°C grzyby te w ogóle nie mogą się rozwijać. Optymalne pH gleby dla rozwoju V. dahliae wynosi około 6,5, a dla V. albo-atrum około 7,0.

U grzybów z rodzaju Verticillium stwierdzono przypadki heterokariozy, w tym także hete-rokariozy między różnymi formami. Formy wiełojądrowe są jednak nietrwałe i tracą zdolności patogeniczne. Odzyskują je po przejściu w formę haploidalną.

Zwalczanie. Zwalczanie wertycyliozy utrudnia powszechność występowania grzyba w glebie i związaną z tym trudność wyniszczenia źródeł infekcji.

W ochronie truskawek przed wertycyliozą najskuteczniejsza jest uprawa odmian odpornych, do których należą Senga Sengana i Robinson. Odmianami bardzo wrażliwymi są: Purpuratka, Talizman, Midway, Redgauntlet, Senga Precosa i Madam Moutot. Odmiany te giną przeważnie w drugim lub trzecim roku uprawy. Bardzo ważny jest także przedplon. Najsilniej porażone są truskawki posadzone po pomidorach lub ziemniakach.

W ochronie pomidorów szklarniowych największe znaczenie ma termiczne odkażanie ziemi. Można także stosować odkażanie formaliną w stężeniu 1-2%. Mniej radykalnie działają fungicydy tiramowe (Sadoplon w dawce 50 g/m²), lecz środki te w mniejszym stopniu zakłócają równowagę mikrobiologiczną w środowisku glebowym.

W czasie uprawy pomidorów należy usuwać zamierające rośliny, ograniczać transpi-rację przez cieniowanie, a po ostatnim zbiorze starannie usuwać resztki roślin. We wczesnej fazie rozwoju choroby, w chwili wystąpienia objawów na pojedynczych roślinach, można częściowo zahamować dalszy jej rozwój przez podlewanie pomidorów fungicydami benzimidazolowymi (Benlate lub Topsin M w stężeniu 0,1%).

Odmiany pomidora różnią się wrażliwością na wertycyliozę. W wyniku hodowli odpornościowej uzyskano odmiany: VR Moscow, VR Bounty, VR Red Claud i VR Bonny Best. Ponadto odporne są odmiany: Ace, Summerland Gem i Non-acid. Odporna na kompleks patogenów, w tym także na wertycyliozę, jest podkładka KNVF, na której można szczepić odmiany uprawne.

Alternariozy roślin

Altemaria spp.

Grzyby z rodzaju Altemaria są saprofitami oraz okolicznościowymi pasożytami roślin, występującymi powszechnie we wszystkich rejonach klimatycznych. Choroby przez nie wywoływane należą do grupy plamistości na zielonych organach roślin. Ponadto mogą one powodować zgnilizny owoców i organów zapasowych oraz zgorzele siewek. Charakterystyczną cechą większości alternarioz są suche plamy, różnej wielkości, oraz pojawianie się ciemnobrunatnego zarodnikowania grzyba, w postaci aksamitnego nalotu.

Grzyby te tworzą dobrze rozwiniętą, ciemno zabarwioną grzybnię. Zarodniki konidialne, typu porospor wyrastających z otworków na szczycie trzonków, tworzą się pojedynczo lub w łańcuszkach. Zarodniki są ciemno zabarwione, wielokomórkowe, podzielone ścianami podłużnymi i poprzecznymi. Zarodniki są duże, maczugowate lub jajowate. Trzonki konidialne są krótkie, pojedyncze i wyrastają na zamierających organach roślin lub przez szparki żywych organów.

Liczne gatunki Altemaria występują jako wtórne czynniki chorobotwórcze na roślinach porażonych pierwotnie przez inne patogeny. Grzyby te zimują w postaci grzybni w martwych resztkach roślin oraz w postaci zarodników i grzybni w okrywach nasion i na ich powierzchni.

Ważną cechą patogenów z rodzaju Alter-naria jest ich stosunkowo mała wrażliwość na większość chemicznych środków grzybobójczych, w tym na prawie wszystkie fungicydy systemiczne. Dość dobre wyniki w zwalczaniu tych chorób daje fungicyd z grupy związków aromatycznych - chlorotalonil oraz ipro-dion i procymidon z grupy związków dikar-boksyimidowych.

Najważniejszymi chorobami z tej grupy są alternarioza ziemniaka - Altemaria solani i A. altem a ta, czerń krzyżowych - A. brassi-cicola, A. brassicae i A. alternata, alternarioza goździka - A. alternata, A. gypsiphilae, A. dianthi i A. dianthicola.

Sina pleśń jabłek

Penicillium expansum Thom.

Występowanie i szkodliwość. Grzyb Peni-cillium expansum występuje powszechnie na jabłkach i gruszkach. Najbardziej szkodliwy jest na zimowych odmianach jabłek. Rozwojowi choroby sprzyja zbyt wysoka wilgotność powietrza w przechowalni.

Objawy. Na dojrzałych owocach pojawiają się jasnobrunatne plamy gnilne. Miąższ owocu staje się miękki, wodnisty, a na powierzchni plamy gnilnej występują małe, początkowo białe, później zielonkawoniebieskie. pylące poduszeczki. Porażone owoce mają charakterystyczny, stęchły zapach pleśni.

Etiologia. Grzyb Penicillium expansum występuje powszechnie w stadium konidial-nym, w którym wykształca koremia, czyli skupienia równolegle połączonych trzonków ko-nidiainych, tworzących małe, podłużne paiisa-dy, rozpierzchłe na szczycie. Trzonki konidialne są niesymetrycznie rozgałęzione wzdłuż osi głównej. Konidia tworzą się w łańcuszkach na fialidach zwężonych w górnej części Zarodniki konidialne są eliptyczne lub kuliste, drobne. Mokrą zgniliznę jabłek i grusze< mogą powodować także inne gatunki grzybów z rodzaju Penicillium.

Cykl rozwojowy. Stadium workowe grzyba występuje bardzo rzadko i nie odgrywa zasadniczej roli w rozwoju choroby, natomiast stadium konidialne występuje powszechnie w formie saprofitycznej i pasożytniczej. W przechowalniach choroba szerzy się głównie przez zarodniki unoszące się w powietrzu. Zakażenie następu e przez uszkodzoną skórkę jabłek lub gruszek. Zarodniki konidialne mogą przez długi czas przetrzymać niekorzystne warunki otoczenia. Wraz ze wzrostem wilgotności grzyb szybko opanowuje podłoże i masowo zarodnikuje. Rozkład gnilny owoców następuje pod wpływem enzymów pektolitycznych, wytwarzanych przez grzyb.

311