Geografia turyzmu3

K Wsi v|

;i w lóKO r. KM mlii) luk podaje M.J. Marchena Gonie/. |19951 około 1/3 światowych dochodów / tmystyki przypada na Europę, w klórcj w 1995 r. wielkość mchu turystycznego oceniano na 337 min (wielkość ruchu turystycznego w Ameryce Północnej i Południowej szacowano w tym czasie na 111 min, w Azji Wschodniej i w basenie Oceanu Spokojnego na 83 min, w Afryce na 19 min, a na Bliskim Wschodzie na I I min).

W początkach lat dziewięćdziesiątych w szeroko rozumianej obsłudze ruchu turystycznego było zatrudnionych 115 min osób [Hrala 1992, 6]. Oznacza to, że turystyka jest ważnym działem gospodarki narodowej i światowej, a często używany termin „przemysł turystyczny” może być najlepszym dowodem traktowania jej jako istotnego źródła dochodów (10-12% światowego dochodu i ponad 70-80% dochodu narodowego w niektórych krajach karaibskich).

Turystyka jest również istotnym zjawiskiem społeczno-kulturowym, a według niektórych opinii społeczeństwa w krajach wysoko rozwiniętych ewoluuje w kierunku tzw. cywilizacji wolnego czasu (ang. leisure civilization). Do wyciągania tak daleko idących wniosków upoważnia nie tylko systematyczne skracanie czasu pracy zawodowej (głównie w ciągu roku i w układzie tygodniowym) i czasu potrzebnego do wykonywania zajęć domowych (automatyzacja prac domowych, coraz bardziej powszechne używanie gotowych produktów żywnościowych itp.), ale również zmiany w indywidualnych systemach wartości, zachodzące głównie pod wpływem oddziaływania środków masowego przekazu, a także będące wynikiem sliesów cywilizacyjnych i coraz silniej odczuwanej potrzeby relaksu, zmiany aktywności, zdobywania doświadczeń, poznawania nowych ludzi itp. Dotyczy to przede wszystkim mieszkańców krajów wysoko rozwiniętych. W 1969 r. np. około •17% Holendrów spędzało urlop poza granicami kraju, natomiast w początkach lat dziewięćdziesiątych udział wypoczywających poza Holandią wzrósł do 62% [Kro-on 1995]. Zjawisko to jest związane m.in. z coraz wyższymi kosztami utrzymania. Zdaniem brytyjskich autorów, A. Perry’ego i S. Ashtona [1994, 313], z powodu wysokich kosztów życia w ojczystym kraju, ostatnio wakacje na Cyprze i Malcie stały się dla Brytyjczyków tańsze niż kilkanaście lat wcześniej.

Według W. Christallera [1955, 1964] turystyka jest związana z przemieszczeniami z „centrum” ku „peryferiom”. Z kolei H. Spode [1987] uważa, że ruch turystyczny można rozpatrywać jako przemieszczenia od „cywilizacji” ku „naturze” (przykładem mogą być wyjazdy mieszkańców miast w rejony o wysokich walorach przyrodniczych, jak również coraz popularniejsze w krajach wysoko rozwiniętych spędzanie urlopów w krajach Trzeciego Świata). Tym samym w końcu XX w. turystyka stała się zjawiskiem o zasięgu ogólnoświatowym, co oznacza, że celem wyjazdów turystycznych są niemal wszystkie zakątki świata (łącznie z Grenlandią i Antarktydą). Zdaniem M.J. Marcheny Gomeza [1995] globalny zasięg turystyki jest następstwem znacznego zmniejszenia się kosztów transportu.

/daniom I). ioamiidesa |I99\ M, ieilią charakterystyczną tmyslyki są silni' powiązania / rozlicznymi lot mami usług. Dotyczy lo zwłaszcza związków z liniami lotniczymi, biurami podróży, bankami, liamllcm, gastronomią, wypożyczał niami samochodów, firmami ubezpieczeniowymi itp. Wszystkie te powiązania sprawiają, że niektóre rodzaje turystyki nie przez wszystkich są traktowane jako „czysta turystyka", dotyczy to zwłaszcza tzw. turystyki biznesowej (służbowej) i kongresowej, jak również turystyki handlowej.

W polskiej literaturze geograficznej ukazało się dotychczas kilka podręczni kow dotyczących geografii turyzmu, z których na szczególną uwagę zasługują wy dane jeszcze w latach siedemdziesiątych Podstawy geografii turyzmu J. Warszyrt-skiej i A. Jackowskiego (drugie i zarazem ostatnie wydanie w 1979 t\), Wypisy do geografii turystycznej autorstwa T. Bartkowskiego (część I wydano w 1977 r.. u część II w 1979 r.), jak również wydana w 1997 r. Geoekologia turystyki i wypoczynku A. Krzymowskiej-Kostrowickiej. Ze względu na duży udział treści lenrelyczno-mctodycznych, wspomniane na początku podręczniki, mimo że napi simo je ponad 20 lat temu, są w dużym stopniu ciągle aktualne i z tego leż względu są często cytowane w przedstawianej książce.

Należy również wspomnieć o innych opracowaniach, które w mniejszym sto pniu dotyczą geografii turyzmu, ponieważ są poświęcone raczej dziedzinie turzy wunej geografią turystyczną. Kwestie walorów turystycznych, zagospodarowania i mchu turystycznego w ujęciu regionalnym szeroko przedstawiono w dwutomowej piacy pod redakcją i. Warszyńskiej Geografia turystyczna świata |I994 i 1995), lak również w książkach Z. Kruczka i J. Sachy Europa - zarys geografii turysty-. :nej 11996) i pod redakcją Z. Kruczka Kraje pozaeuropejskie: zarys geografii turystycznej 11997 ]. Podobne podejście reprezentuje książka T. Lijcw.sk i ego. Ił Mikułowskiego i J. Wyrzykowskiego Geografia turystyki Polski |I9H5|, której ostatnie wydanie (znacznie wzbogacone w stosunku do wcześniejszych) ukazało się w 1998 r.

W ostatnich kilkunastu latach ukazało się w Polsce kilka interesujących po /vi ji dotyczących społecznych i gospodarczych aspektów turystyki, m.in. prace K Przecławskiego Humanistyczne podstawy turystyki (19861 i Turystyka a świat współczesny 11994), książka J. Altkoma Marketing w turystyce 119951, publikacje M Drzewieckiego Wiejska przestrzeń rekreacyjna i 1992J i Agroturystyka. Ado enia uwarunkowania ~ działania )I995|, praca M. Turkowskiego Hotelarstwo. Elementy marketingu |1997|, czy przetłumaczone z języka angielskiego oprą i owania V.T.C. Middletona Marketing tr turystyce |I996| oraz J.Ch. łłollowaya i ( h. Robinsona Marketing u- turystyce [ I997|, Szerokie przedstawienie problematyki /wiązanej ze społeczno--ekonomicznymi aspektami turystyki można również znaleźć w pracy W.W. (luworeekicgo /i<m/vLi [I99K|, Chociaż jest ona adreso wima przede wszystkim do osób inleresiljucycb się turystyką z punktu widzenia ekonomii, wiele poruszonych w niej lematów n»o/r zaciekawić geografów.