Geografia turyzmu6

74 4. Hislomi i tiry.styki

(iwallowny ro/.wó| luiyMykl spinwil, /c powstały pierwsze przedsiębiorstwa zajmujące się orgtmly,m)i| imiui hu ystyi/.nego. W dniu 5.7.1841 r. nauczyciel z Leicester (Wielku Brytania), Thonm* Cook {1808 1892), zorganizował pierwszą wycieczkę kolejową nu trusie Irnrslei I .oughboiough, w której wzięło udział 570 osób [Jakubikova i in. 1995, l(»|. Datę lę przyjęło się uważać za początek turystyki zorganizowanej. W kilka łat pó/nicj, w 1845 r., ten sam T. Cook wydał dla swoich klientów pierwszy przewodnik po Anglii¹, w 1851 r. zorganizował wycieczki dla 165 000 osób na wystawę światową do Londynu, a w 1856 r. wycieczki dla 400 000 klientów do Szwajcarii i na wystawę światową w Paryżu. W ciągu dalszych kilkudziesięciu lat biuro podróży Cooka założyło swoje przedstawicielstwa niemal we wszystkich krajach europejskich i wielu pozaeuropejskich. Jednym z bardziej spektakularnych działać agencji były: zorganizowanie w 1870 r. podróży statkiem po Nilu i wyprawy statkiem „Oceanie” dookoła świata (1872 r.). W 1879 r. biuro podróży T. Cooka wprowadziło własne czeki podróżne, co dało początek rozwojowi w turystyce operacji bezgotówkowych. Thomasa Cooka uważa się ponadto za pierwszego przedsiębiorcę w sektorze turystycznym, który wprowadził zwyczaj wcześniejszego rezerwowania miejsc w hotelach oraz udostępniania turystom szczegółowego harmonogramu wycieczki, na którą mają zamiar jechać [Jakubikova i in. 1995].

Podobne biura podróży powstały poczynając od połowy XIX w. w Niemczech (w 1842 r. J. Ronningen otworzył biuro w Stuttgarcie, a C. Stangen w Berlinie), Włoszech (1897 r.), Stanach Zjednoczonych, Francji i innych państwach.

Koniec XIX w. przyniósł również pojawienie się turystyki poznawczej ściśle związanej z unikatowymi walorami przyrodniczymi. W 1872 r. w Stanach Zjednoczonych powstał pierwszy park narodowy (Yellowstone), w 1895 r. w Wielkiej Brylami założono organizację The National Trust for Places of Historie Interest oi Natural Beauty (Towarzystwo Opieki nad Miejscami Interesującymi ze Względów Historycznych lub Przyrodniczych), a w 1906 r. we Francji wydano akt prawny dotyczący ochrony miejsc o walorach krajoznawczych i przyrodniczych.

Równolegle zaczęły powstawać organizacje społeczne związane z turystyką. Pierwsza organizacja tego typu powstała już na początku XIX w. w krajach niemieckich. Była to krajoznawcza organizacja Vereine fur Heimatkunde. W 1857 r, powstał British Alpine Club, w 1862 r. analogiczny klub powstał w Austrii, w 1863 r. w Szwajcarii i we Włoszech, a w 1869 r. na ziemiach niemieckich [Barker 1982, Kulczycki 1968]. Z myślą o miłośnikach wędrówek górskich w 1855 r. wy-ilano pierwszy przewodnik po Bawarii i Tyrolu. Obok wyspecjalizowanych organizacji w rodzaju klubów wysokogórskich, wkrótce pojawiły się masowe organi-/acjo turystyczno-krajoznawcze. Jak podaje Z. Kulczycki 11968|, jako jedne z pici ws/.ych lego typu powstały organizm je na Węgrzech (1879 r.), w ('/echach (IKK8 r.) i we Francji, gdzie w 1890 r. założono organizację o nazwie Touring < lub de France. W następnym roku podobne stowarzyszenie powstało w Wielkiej lliylanii, a w 1901 r. w Rosji. W ostatnich lalach XIX w. pojawiły się organizacje, których głównym celem było propagowanie turystyki i aktywnego wypoczynku wśród dzieci i młodzieży. W 1896 r. w Niemczech założono szkolną organizację turystyczną nazwaną Schiilerwandergruppe, ponadto zaczęto tworzyć stowarzyszenia zrzeszające żeglarzy jachtowych, miłośników wioślarstwa, cyklistów ilp. Mniej więcej w tym samym czasie pojawiły się pierwsze organizacje turystyczne o zasięgu międzynarodowym [Kulczycki 1968, 45]. W 1898 r. w Luksemburgu powołano Międzynarodową Ligę Towarzystw Turystycznych (LIAT), którą w 1919 r. przekształcono w Międzynarodowe Zrzeszenie Turystyczne (AFT), a w 1910 r. powstała Międzynarodowa Federacja Automobilowa (FIA).

W tym samym okresie powstały pierwsze organizacje o charakterze związków zawodowych skupiające osoby związane z obsługą mchu turystycznego (w 1882 r. w Szwajcarii, w 1886 r. w Austrii), jak również organizacje przedsiębiorców i władz lokalnych, traktujące turystykę jako istotny czynnik rozwoju gospodarki regionalnej i lokalnej (np. w 1871 r. w Szwajcarii, w 1884 r. w Austrii, w 1887 r. w Finlandii, w 1888 r. w Danii, w 1889 r. we Francji, w 1902 r. w Szwecji, w 1915 r. w Holandii), a także instytucje rządowe mające na celu prowadzenie polityki turystycznej (Nowa Zelandia w 1901 r., Austria i Francja w 1909 r.).

Na rozwój turystyki wpłynęły również zmiany w polityce poszczególnych państw wobec cudzoziemców, np. w 1862 r. w Hiszpanii zniesiono obowiązek posiadania przez obywateli obcych państw paszportów, a w 1867 r. podobne prze pisy wprowadzono w Niemczech.

Początek XX w. przyniósł dalszy rozwój zarówno turystyki krajowej, jak i m (Mimicznej. Do Hiszpanii [Koliba 1987] np. w latach 1900-1915 rocznie pr/.yby walo 40 000 do 60 000 turystów, głównie z Wielkiej Brytanii (na wybrzeże knn lubiyjskie), z Francji (na Baleary) i Niemiec (na wybrzeże katalońskie). Pictws/e lata nowego stulecia przyniosły również rozwój turystyki w Alpach, gdzie w |9<M _r. w Arlberg (kraj Vorarlberg w Austrii) oddano do użytku pierwszą trasę narciarską [Barker 1982, 396].

Lata I wojny światowej spowodowały regres w turystyce, który jednak szybko unitą!. Już w 1919 r. w Waszyngtonie rządy wielu państw podpisały umowę o wpmwadzeniu ośmiogodzinnego dnia pracy, co w pośredni sposób wpłynęło nic ivIr na wzrost popularności turystyki, co rekreacji w miejscu zamieszkania. Rozwój gospodarczy, jaki wystąpił w Lumpie i Ameryce Północnej w następnych lalach. wpłynął ożywczo na rozwój turynlykL Obok obszarów nadmorskich (głównie w regionie śródziemnomorskim, nad kanałem La Manche i nud Morzem Północnym) lata dwudzieste to poeząlok rozwoju luiyslyki masowej w Alpach.

1

W 1844 r. wydano przewodnik (niem. Btwdckn) |u> S/.wiijrmii |Barker 1982]. Nazwa pierwszych przewodników turystycznych pochodziła od Knrlii Iłnrdrkrta (1801 1859), który już w 1827 i. wydal pierwszy przewodnik po dolinie Remi, pr/PZIUit'*iuiy dla liny stów odbywających wycieczki siatkami jxt Renie |Jakuhikova i in. 199.5, |6|.