2711905543

PRZEGLĄD GEOGRAFICZNY 2002, 74, 2, s. 265-273

Uwagi na temat zasięgu zlodowacenia Wisty w Polsce północno-wschodniej w związku z artykułem H. Banaszuka

SŁAWOMIR ŻUREK

Zakład Paleogeografii Czwartorzędu i Ochrony Przyrody, Akademia Świętokrzyska,

0

25-406 Kielce, ul. Świętokrzyska 15; e-mail: [e-mail]

Już po raz czwarty prof. Henryk Banaszuk zabiera glos na temat zasięgu zlodowacenia Wisły w Polsce północno-wschodniej¹, formułując wyłącznie na podstawie dat termoluminescencyjnych swój pogląd, że rzeźbę glacjalną Pojezierza Suwalskiego, Pojezierza Ełckiego i Kotliny Biebrzańskiej, wschodnią część Wysoczyzny Wysoko-mazowieckiej i zachodnią część Wysoczyzny Białostockiej oraz dolinę górnej Narwi kształtował lodowiec starovistuliański z okresu 113-97 tys. lat temu.

Problem ten w ujęciu autora ma dla mnie dwa aspekty. Najpierw zajmę się merytoryczną stroną zagadnienia. W końcu lat 60. w moich pierwszych pracach na temat paleogeografii tego obszaru (Żurek, 1969,1970) napisałem, że należy poddać rewizji granicę maksymalnego zasięgu ostatniego zlodowacenia, a lądolód bałtycki wszedł w basen Biebrzy Środkowej i być może oparł się o Wysoczyznę Goniądzką. Gdy konsultowałem te wyniki z jednym z moich przyjaciół w Poznaniu, wybitnym geomorfologiem, wypowiedział wówczas, patrząc teraz z perspektywy lat, prorocze słowa: „dopóki ktoś nie przeprowadzi szczegółowych i rzetelnie udokumentowanych badań geomorfologiczno-geologicznych w Polsce północno-wschodniej - zawsze rodzić się będą fantastyczne teorie i hipotezy”. O pułapkach czyhających na badaczy, którzy posługują się jedynie metodą TL świadczą dziesiątki, jeśli nie setki, opublikowanych już prac. W jednej z najnowszych, trzej wybitni badacze czwartorzędu W. Pożaryski, H. Maruszczak i L. Lindner (2002) omawiają wiek utworów glacjalnych i zasięg zlodowacenia Odry w rejonie rzeki Kamiennej. W Czekarzewicach nad dolną Kamienną i w 10 km leżącym na południe Jadwigowie datowano gliny zwałowe i podścielające je piaski. Gliny zwałowe z Czekarzewic z głębokości 1,3-1,9 m datowano na 708± 112

1

Przegląd Geograficzny, 1994, 64, 1-2; książka Paleogeografta. Naturalne i antropogeniczne przekształcenia doliny Górnej Narwi, Ekonomia i Środowisko, Białystok 1996; referat na IV Zjazd Geomorfologów Polskich w Lublinie oraz Przegląd Geograficzny, 2001, 73,3.