2711905584

PRZEGLĄD GEOGRAFICZNY 2002. 74, 2. s. 285-300

H. Faryna-Paszkiewicz, M. Omilanowska, R. Pasieczny - Atlas zabytków architektury w Polsce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001; 668 s.

Na 50-lecie swego istnienia PWN (dawne Państwowe Wydawnictwo Naukowe, obecnie Wydawnictwo Naukowe PWN SA) wydało jedną z najokazalszych publikacji: bogato ilustrowany, obszerny Atlas zabytków architektury w Polsce. Zastępuje on dawny, znacznie skromniejszy Atlas zabytków architektury w Polsce, autorstwa Jerzego Łozińskiego i Adama Milobędzkiego, wydany w 1967 r. przez Wydawnictwo „Polonia”. Nowy atlas liczy nic tylko ponad 2 razy więcej stron, ale ma także format ponad dwukrotnie większy od poprzedniego.

Tak zwiększona objętość pozwoliła wymienić i opisać znacznie większą liczbę obiektów. W poprzednim Atlasie było ich około 3500, w obecnym ponad 13 000, zlokalizowanych w blisko 7500 miejscowościach. Również opis jest bogatszy - w starym atlasie wiele obiektów było skwitowanych jednowierszowymi wzmiankami, z maksymalnym zastosowaniem skrótów, w nowym opisy poszczególnych zabytków liczą przeważnie po kilka wierszy i nie skracają słów. Poza samą charakterystyką obiektu większą czcionką podana jest nazwa miejscowości, mniejszą przynależność wojewódzka i powiatowa. Dla miejscowości, które do 1945 r. należały do Niemiec, podana jest także ich dawna nazwa niemiecka, co pozwala na identyfikację miejscowości w dawnych opisach i na mapach niemieckich. Poza zabytkami z dawnych wieków Atlas uwzględnia także niektóre nowoczesne obiekty zbudowane w okresie międzywojennym.

Opis obiektu zawiera zwykle informację o dacie budowy, ew. przebudowach, o stylu, konstrukcji, materiale budowlanym, wymienia też twórców i użytkowników obiektu. Około 1000 zabytków pokazanych jest na barwnych zdjęciach, na ogół bardzo udanych. Do haseł największych i najbogatszych w zabytki miast dołączono plany centralnych dzielnic z rozmieszczeniem opisywanych budowli.

Układ Atlasu jest odmienny w porównaniu z innymi atlasami o podobnej tematyce. Zwykle w takim atlasie obowiązuje alfabetyczny układ haseł czy miejscowości w stosunku do całego terytorium. Tutaj wprowadzono podział kraju na 23 kwadraty o równej powierzchni i cały Atlas jest podzielony na 23 rozdziały, zaczynające się od mapy danego kwadratu w skali 1:450 000. Za mapą następuje wykaz zabytków według alfabetycznej kolejności nazw miejscowości. Taki układ można uznać za kontrowersyjny. Poszukując opisu konkretnej miejscowości lub zabytku, należy najpierw zorientować się na schemacie, w jakim kwadracie on się mieści lub skorzystać z alfabetycznego indeksu wszystkich miejscowości, zamieszczonego na końcu Atlasu. Indeks podaje numer strony, na której jest opis danej miejscowości oraz lokalizacja jej na mapie według współrzędnych. Indeks