2711905730

PRZEGLĄD GEOGRAFICZNY 2002. 74, 2, s. 199-228

Struktura i rozmieszczenie ośrodków zarządzania

w polskiej gospodarce w 2000 r.

The structure and distribution of management centres

in the Polish economy in 2000

PRZEMYSŁAW ŚLESZYŃSKI

Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN, 00-818 Warszawa, ul. Twarda 51/55; e-mail: psleszyn(a twarda.pan.pl

Zarys treści. W artykule przedstawiono analizę rozmieszczenia głównych siedzib ważniejszych przedsiębiorstw w Polsce. Zbadano związki pomiędzy rangą administracyjną miejscowości a rozmieszczeniem central przedsiębiorstw i wielkości kontrolowanych przez nie obrotów handlowych. W zależności od miejsca kumulacji zarządzania gospodarczego wydzielono trzy główne typy hierarchiczne: z dominującą rolą Warszawy, z dominującą rolą pozawarszawskich ośrodków wojewódzkich oraz z dominującą rolą pozawo-jewódzkich ośrodków powiatowych. Przyjęto także uogólnienie, że umiejscowienie centrali przedsiębiorstwa wiąże się przede wszystkim z rodzajem działalności: im bardziej zaawansowany dział gospodarki, tym lokalizacja głównej siedziby wiąże się z wyższymi stopniami hierarchii administracyjnej. Ponadto pokrótce porównano rozmieszczenie siedzib przedsiębiorstw z obecnym podziałem terytorialnym Polski.

Słowa kluczowe: przedsiębiorstwa, główne siedziby, funkcja kontrolna, „przestrzeń zarządzania”, wielkie przedsiębiorstwa, transformacja społeczno-gospodarcza, Polska.

Wstęp

Rozmieszczenie głównych siedzib przedsiębiorstw w Polsce przed 1990 r. było efektem gospodarki planowej, zaś centralny ośrodek zarządzania poszczególnych jednostek był zazwyczaj umiejscowiony w stolicy. Funkcja administracyjna miała pierwszorzędne znaczenie miastotwórcze. Istniał silny związek pomiędzy administracją państwową a zarządzaniem przedsiębiorstwami. Na przykład R. Guzik i K. Gwosdz (2000) podają, że w 1974 r. zarządzanie sektorem przemysłowym opierało się na istnieniu 8 ministerstw i podległych im 74 organizacji.

W gospodarce rynkowej umiejscowienie siedziby przedsiębiorstwa (ang. headąu-arter) ma istotne znaczenie. Wyróżnić tutaj można następujące role wynikające z siedziby (siedzib) w danej miejscowości: