2711905736

Ośrodki zarządzania w polskiej gospodarce 201

przedsiębiorstw związana jest przede wszystkim z dużymi aglomeracjami ze względu na dostęp do administracji i urzędów, łatwość komunikowania się ze „światem” (transport, łączność), istnienie specjalistycznej obsługi (kancelarie prawne, banki, doradztwo gospodarcze, itd.), a także łatwiejsze pozyskiwanie kadry zarządzającej. W wymienionych opracowaniach dowiedziono ponadto, że następuje koncentracja w rozmieszczeniu przestrzennym i wielkości firm. Klasycznym przykładem tego typu badań jest monografia A.R. Preda (1974), w której przedstawiono rozmieszczenie głównych siedzib (headąuarters) przedsiębiorstw w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Niemczech i Australii oraz analizowano różnorakie związki pomiędzy poszczególnymi miastami-ośrodkami zarządzania w badanych krajach, w tym przepływy finansowe.

W latach 80. zainteresowanie problematyką głównych siedzib nieco osłabło, ale rozmieszczenie siedzib firm analizowano jeszcze ściślej w powiązaniu ze strukturą osadniczą i systemami miejskimi. Wykorzystywano podejście systemowe, teorię grafów i inne, jako element modelu lub teorii rozwoju regionalnego oraz sieci powiązań regionalnych (Fujita, 1987; Hayter, 1997; Hayter i Watts, 1983; Hino, 1995; Holloway i Wheeler, 1991; Semple, 1985; Semple, Green i Martz, 1985; Mizruchi, 1983; Semple i Phipps, 1981; Sheppard, Meier i Suda, 1983; Tanaka, 1996; Tódtling, 1990; de Smidt i Wever, 1990; Wheeler, 1986; Wheeler i Park, 1984; Yeung, 1997; Zeller, 2000). Wraz z rozwojem badań nad globalizacją, zwrócono także uwagę na znaczenie wielkich aglomeracji, jako światowych (globalnych) centrów zarządzania (głównie Londyn, Nowy Jork, Tokio), gdzie koncentruje się współczesna władza ekonomiczna (m.in. Clark, 1996; Friedman, 1986; Knox i Taylor, 1995; Marcuse i van Kempen, 2000; Rimmer, 1986; Sassen, 1991, 1994; Short i Kim, 1999). Rozmieszczeniem siedzib przedsiębiorstw w skali wewnątrzmiejskiej zajmowali się natomiast m.in. A. Chiba (1992), Y. Kato i T; Yamazaki (1981) oraz J.O. Wheeler (1988).

W Polsce pierwsze geograficzne badania dotyczące rozmieszczenia central i filii przedsiębiorstw przeprowadzili P. Eberhardt i A. Wróbel (1963), analizując 15 organizacji handlowych pod względem ich przestrzennego oddziaływania. Podobne zagadnienia były badane przez J. Owczarka (1983) i P Eberhardta (1987). Dowiedziono, że w Polsce oprócz Warszawy jest jeszcze 7 miast, których znaczenie regionalne jako ośrodków zarządzania jest istotne: Kraków, Wrocław, Katowice, Łódź, Poznań, Szczecin i Gdańsk. Analizowano również rolę wielkich miast w Polsce z punktu widzenia koncentracji działalności społeczno-gospodarczej i wzajemnych powiązań w strukturze regionalnej (Eberhardt, 1968, 1970). W warunkach centralnego planowania i zarządzania w analizach zakładano z góry dominację Warszawy jako ośrodka centralnego dla siedzib przedsiębiorstw lub też badano zależności regionalne położenia siedzib oddziałów terenowych.

Zagadnienie rozmieszczenia głównych siedzib przedsiębiorstw i ich filii było znacznie częściej badane w geografii przemysłu. Na przykład S. Misztal (1998) podaje, że w końcu 1975 r. poza granicami Warszawy na Mazowszu działało 286 zakladów-filii podlegających organizacyjnie stołecznym przedsiębiorstwom przemysłowym, zatrudniających około 38 tys. osób, a dalsze 25 tys. osób pracowało