1173849814

PRZEGLĄD GEOGRAFICZNY t. XLVIII, z. 1. 1976

STEFAN KUROWSKI

Środowisko człowieka a rozwój społeczno-ekonomiczny

Do nielicznych jeszcze u nas publikacji na temat środowiska naturalnego dodana została nowa, cenna pozycja. Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne wydało zbiór opracowań na ten temat pod tytułem Środowisko człowieka a rozwój społeczno-ekonomiczny. Wyboru artykułów, które złożyły się na obszerną książkę dokonał prof. Antoni Kukliński, a redakcję naukową zbioru zapewnił doc. Jerzy Grzeszczak. Prof. Kukliński napisał również krótką przedmowę.

Książka składa się z czterech części. Część pierwsza zawiera artykuły omawiające problemy naturalnego środowiska w krajach rozwijających się. Część druga — najciekawsza z teoretycznego punktu widzenia — wypełniona jest polemiką na temat ekonomicznego ujęcia walorów środowiska człowieka i jego zagrożeń. Redaktorzy zbioru dali tej części zaangażowany tytuł Słabości burżuazyjnej teorii ekonomicznej w odniesieniu do problematyki środowiska człowieka. W części trzeciej zaprezentowane są problemy środowiska na wybranych obszarach, wreszcie w części czwartej przedstawiony jest obszerny materiał dokumentalny na temat prac, jakie w zakresie problematyki środowiskowej prowadzi się w ONZ.

Jak z tego wyliczenia widać, wybór obejmuje dość szeroki wachlarz zagadnień „środowiskowych” i wprowadza polskiego czytelnika w sam środek tej problematyki zarówno od strony implikacji teoretycznych, jak i działań praktycznych o zmiennej skali.

Wszystkie materiały zamieszczone w zbiorze zostały opracowane w latach 1971—1972 jako referaty lub dokumenty zgłoszone na różnych konferencjach międzynarodowych.

W niniejszym omówieniu przedstawimy główne tezy poszczególnych artykułów i podejmiemy próbę ustosunkowania się do niektórych sformułowań zawartych w tych opracowaniach.

Zamieszczony na pierwszym miejscu artykuł Enriąue Iglesiasa, ekonomisty latynoamerykańskiego pt. Rozwój a środowisko człowieka zawiera podstawowe, wstępne informacje o problematyce środowiskowej i stosunku tej problematyki do spraw rozwoju gospodarczego. Autor stwierdza, że ostatnie pojęcie rozwoju wzbogaciło się o nowy aspekt: zależność między człowiekiem a środowiskiem. Zależność ta jest bardzo skomplikowana, a przy tym niedostatecznie poznana. Dlatego też wiele obecnie stosowanych metod ujęcia tej problematyki ulega ewolucji i często nie odpowiada już aktualnym potrzebom. Nauka również nie wypowiedziała w tej sprawie ostatniego słowa. Należy więc do analizy tych zjawisk podchodzić z dużą ostrożnością. Np. rozpatrując związki między wzrostem gospodarczym a zmianami w środowisku należy roz-