Geografia turyzmu4

70 4, Hisloiiu liny styki

podróż do Wioch, Sumo okioilrntc grami tom pojawiło się natomiast w 1636 r. w związku z, podróżą lorda (iinudshoin do Francji [Paloscia 1987, 285]. Podczas wypraw Brytyjczyków nu Półwysep Apeniński początkowo odwiedzano Mediolan, Weronę, Vicenzę, Padwę i Rzym, r/udziej Bolonię, Florencję i Sienę. Z czasem coraz częściej na trasie podróży zaczęły znajdywać się Neapol i ruiny położonego w pobliżu Neapolu (nad Zatoka Nalerno) rzymskiego miasta Paestum.

Zdaniem K.J. Meyer-A remi ta i in. |1992, 219) podróż w celu odwiedzenia głównych miast zachodnioeuropejskich i najciekawszych miejsc na kontynencie była czymś w rodzaju obowiązku dla młodych, dobrze urodzonych Anglików. Badacze zajmujący się tym zjawiskiem wyróżniają dwie zasadnicze fazy w grand tours. Pierwsza wystąpiła jeszcze w okresie 1661-1700 i największe natężenie podejmowanych w ramach grand tours wypraw turystycznych obserwowano w kontynentalnej części Europy zwykle na trasach: Kolonia-Frankfurt nad Menem, ()rlean-Lyon, Montpellier-Avignon-Marsylia i Genewa-Turyn-Genua, po czym turyści jechali do Livomo lub rozjeżdżali się szlakami przez Mediolan do Wenecji, przez Bolonię i Ankonę do Rzymu, jak również przez Florencję i Rzym do Neapolu |Jakubikova i in. 1995, 13]. Ocenia się, że w XVIII w. liczba odbywających grand tours wynosiła do 40 000 rocznie. Podróż rozpoczynano zwykle w styczniu-lutym i trwała ona zazwyczaj do dwóch miesięcy [Dawes, D’Elia 1995]. Jak już wspomniano, celem podróży Anglików na kontynent były przede wszystkim Wiochy i Francja, gdzie coraz częściej odwiedzano Alpy. W 1741 r. grupa Anglików odwiedziła Chamonix, które wkrótce stało się celem licznych wycieczek krajoznawczych, a ich uczestnicy starali się zdobywać pobliskie szczyty. W 1786 r. Francuzi J. Balinat i M.G. Paccard zdobyli Mont Blanc, a w następnym roku szczyt zdobył H.B. Saussure - uważany za prekursora alpinizmu. Innymi miejscami odwiedzanymi podczas wycieczek nazywanych grand tours były miasta włoskie, głównie Wenecja, Rzym, Florencja, Genua, Padwa, Mediolan i Neapol. W lalach trzydziestych XIX w. do Neapolu przybywało rocznie do 1000 turystów brytyjskich, a w połowie wieku już 2000 [Dawes, D’Elia 1995]. W tym miejscu warto wspomnieć, że wśród odwiedzanych przez Anglików miejsc były również Karpaty, w których w 1793 r. przebywał R. Townson [Kulczycki 1968, 36].

Druga faza wypraw turystycznych w ramach grand tours to lata 1814-1820. Jak podaje D. Jakubikova i in. [1995, 13] tym razem turyści angielscy najchętniej poruszali się trasami z Londynu do Brukseli i Paryża, aby stąd przez Dijon i Genewę dotrzeć do Mediolanu. Drugi szlak wiódł z Dijon do Mediolanu przez Chambery i Turyn. W obu przypadkach turyści musieli pokonać Alpy, co stanowiło wielką atrakcję i było dodatkowym przeżyciem. Podobnie jak to działo się w XVII w., z Mediolanu uczestnicy grand tours jechali dalej przez Weronę do Wenecji lub przez Bolonię, Florencję i Rzym do Neapolu (chętnie odwiedzano irtwnlrż Perugię).

Koniec XVIII w. i początek XIX w, pr/ynlónl równie/ dalszy rozwój miejscowości uzdrowiskowych, z których zimeznu e/flć przed wała do dzisiaj, np. w

I /K5 r. w śląskiej części Sudetów powstało niewielkie uzdrowisko Karlova Stuli mika (Czechy), w 1793 r, założono ohecne Prane is/.kowc Łaźnie (wówczas Frunz-bml), w 1805 r. w miejscu nazwanym Mnrienbad (obecnie Mariańskie Łaźnie w < ‘/.echach) dr J. Nehring oraz opal K. Reilenbergcr z klasztoru w pobliskiej rnicj-m owości o nazwie Tepla postawili pierwsze domki dla kuracjuszy, a w 1829 r. we wschodnich Sudetach (dzisiejsze Czechy) powstało znane do dzisiaj uzdrowisko Lipova Lazfte [Tncatnik 1996, 56-57],

Do pierwszej połowy XIX w. turystyka miała charakter wybitnie elitarny. Dopiero rozwój przemysłu i urbanizacja, a przede wszystkim podniesienie się poziomu życia (powstanie klasy średniej), rozwój środków transportu (zwłaszcza kolejna lwa) i wzrost zasobów wolnego czasu dały początek gwałtownemu rozwojowi im ystyki (poczynając od 1833 r. w Wielkiej Brytanii i od 1848 r. we Francji, pojawiły się ustawy regulujące czas pracy i skracające go w wymiarze dziennym I tygodniowym).

Wzrost liczby turystów był zauważalny przede wszystkim na Lazurowym Wy-łn/rżu (Francja), które w 1863 r. otrzymało połączenie kolejowe z pozostałą czę-m tą kraju ./Zwiększona dostępność kurortów nad Morzem Śródziemnym sprzyjała mu* lylko przyjazdom turystów zagranicznych, ale również samych Francuzów -w IK78 r. stanowili oni tylko 34% wypoczywających, natomiast w ćwierć wieku później już 49% (ponadto najwięcej turystów przybywało z Wielkiej Brytanii, Niemiec i Rosji). Napływ odwiedzających z Francji wpłynął w zasadniczy sposób na /mianę w sezonowości ruchu turystycznego na Lazurowym Wybrzeżu - jeszcze w lalach siedemdziesiątych XIX w. w sezonie letnim wypoczywało tylko 48% tu-iysiow, a w 1901 r. już 71% [Warszyńska, Jackowski 1978],

Rozwój turystyki w południowej Francji wpłynął na wzrost liczby urządzeń ulisługujących ruch turystyczny - o ile w 1870 r. na Lazurowym Wybrzeżu (gdzie w 1834 r. rozpoczął się rozwój turystyczny Cannes) były 34 hotele i 215 pensjo nutów, o tyle w 1912 r. już 92 hotele i 1140 pensjonatów [Warszyńska, Jacku w*,ki 1978]. Obok obszarów nad Morzem Śródziemnym szybki rozwój buzy tury •u yeziicj nastąpił w Vichy, Evian, Chamonix, a także w miejscowościach nud Zn luki) Biskajską i kanałem La Manche (np. Biarritz i Deauville), zwłaszcza w łych, iln klórych doprowadzono linię kolejową. Jako przykład może posłużyć rejon La Hunie nad Zatoką Biskajską, do którego kolej dotarła z Saint-Nazaire (a tym samym f 1'myża) w 1857 r. Jak podaje J. Jeanneau 11988], właśnie ten fakt, jak również pt/i*łllużenie w 1879 r. linii kolejowej przecinającej La Baule do Le Croisic, mini /inmdnicze znaczenie dla rozwoju turystycznego lej dawnej osady rybackiej.

Przykładem miejscowości, której szybki rozwój nastąpił wraz z doprowadzeniem linii kolejowej, może być również Brighton (Wielka Brytania). Pojawienie •tlę limkcji turystycznej w dzisiejszym Brighton nastąpiło co pruwdu już w 1730 r. ikleily to we wsi Scarhorough zaczęto stosować kąpiele lecznicze), ale prawdziwy ,₀/wój miał nastąpić dopiero w ponad 100 lat pó/niej. W 1736 r. zalety wód