Geografia turyzmu5

n.> (>. Zng<tspoilimiwimir liny styczne

trwałego budownictwa. noln;imy poza obszarami zabudowanymi, na terenach związanych z turystyką górska, ogólnie dostępny oraz mieszczący co najmniej 10 miejsc noclegowych" \lhjinitje podstawowych pojęć... 1979, 47]. W terminologii polskiej występuje ponadto określenie schronisko młodzieżowe, które oznacza „obiekt (część obiektu) przeznaczony trwale lub przystosowany doraźnie do potrzeb noclegowych wędrownej turystyki młodzieży szkolnej i studenckiej” [Definicje podstawowych pojęć... 1979, 56]. Z racji niskiego standardu usług bliski pojęciu „schronisko” jest termin dom wycieczkowy. Jest to obiekt hotelarski „trwałego budownictwa, położony na obszarze zabudowanym lub w pobliżu zabudowy i ogólnie dostępny, w którym usługi noclegowe są zapewnione przede wszystkim w pokojach wieloosobowych, przy czym ogólna liczba pokoi noclegowych wynosi co najmniej 10” [Definicje podstawowych pojęć... 1979, 47].

Inną formą bazy noclegowej są tzw. drugie domy („drugie mieszkania”, ang. second homes lub franc. residences secondaires), których liczba na świecie sięga kilkudziesięciu milionów. Od wymienionych wcześniej obiektów różnią się one przede wszystkim tym, że służą one wypoczynkowi właściciela i jego rodziny oraz są zlokalizowane poza miejscem stałego zamieszkania użytkowników [Kowalczyk I994|. Posiadanie „drugiego domu” jest rozpowszechnione w: Stanach Zjednoczonych, Francji, Niemczech, Kanadzie, Czechach, Hiszpanii, Austrii, Szwecji, Kanadzie, Norwegii i Finlandii, jak również w niektórych rejonach Wspólnoty Niepodległych Państw (np. wokół Moskwy, Petersburga, Kijowa i Mińska). Zjawisko „drugich domów” zaczęło się rozwijać na przełomie XIX i XX w., ale jego prawdziwa ekspansja nastąpiła dopiero poczynając od lat sześćdziesiątych bieżącego stulecia. Obecnie, zwłaszcza w krajach wysoko rozwiniętych, moda na posiadanie własnego obiektu rekreacyjnego powoli mija, dotyczy to np. Szwecji, Holandii i Niemiec. W krajach środkowoeuropejskich (poza Czechami) prawdziwa eksplozja „drugich domów” zaczęła się dopiero na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych i trudno obecnie ocenić, kiedy się zakończy. Z racji niekomercyjnego przeznaczenia i niespełniania wymogu powszechnej dostępności „drugie domy” nie są typowymi obiektami turystycznymi.

Ostatnim rodzajem bazy noclegowej są obozowiska turystyczne, kempingi i pola biwakowe. Służą one zwykle turystom dysponującym własnym namiotem czy przyczepą mieszkalną. W Polsce obozowisko turystyczne oznacza „teren zagospodarowany, służący celom noclegowym w namiotach lub mieszkalnych przyczepach samochodowych oraz umożliwiający przyrządzanie posiłków. Za korzystanie z obozowiska turystycznego pobierane są opłaty określone z góry”. Strzeżone obozowisko turystyczne, mające stałą obsługę recepcyjną w okresie użytkowania i zapewniające parkowanie pojuzdów samochodowych, jest nazywane kempingiem. u obozowisko turystyczne nglnlżużcj kategorii, nie strzeżone i nic posiadające recepcji, jest określane joko poi# blWHltttw# 11tylniej? podstawowych pojęć... 1979,50-51].

uJ. USŁUGI KYWIKNtOWK

Głównym zadaniem obiektów wchodzących w skład usług gastronomicznych, i /y leż bazy żywieniowej (gastronomicznej) jest zapewnienie turystom możliwości wyżywienia [Rogalewski 1974, 571. W jej skład wchodzą urządzenia:

•    gastronomiczne,

•    zaopatrujące turystów w artykuły żywnościowe (sklepy),

•    warunkujące odpowiednie zaopatrzenie zakładów gastronomicznych i sklepów.

Wiele urządzeń składających się na bazę żywieniową służy nie tylko turystom, nic również innym grupom użytkowników, a więc można je uznać za urządzenia pmaturystyczne (dotyczy do szczególnie obiektów gastronomicznych w miastach).

/godnie z klasyfikacją bazy żywieniowej dokonaną przez J. Salę [19921 na mcc gastronomiczną składają się zakłady:

•    gastronomii otwartej (ogólnodostępnej):

-    typu żywieniowego (restauracje, jadłodajnie, zakłady szybkiego żywienia, punkty sprzedaży z automatów, bary),

-    sprzedające napoje (piwiarnie, bary „ekspresso”, winiarnie, pijalnie, bary typu „aperitif’, „coctaił-bary”),

-    rozrywkowe (kawiarnie, bary nocne, kluby młodzieżowe, bary rozrywkowe),

-    w środkach transportu;

•    gastronomii zamkniętej (które nie są dostępne dla turystów);

•    gastronomiczne przy hotelach i innych obiektach noclegowych (są one cżę-sto dostępne również dla osób nie będących gośćmi hotelowymi).

Jedną z najstarszych form bazy gastronomicznej są winiarnie, które już w cza Mieli starożytnych były powszechne w krajach śródziemnomorskich. Obecnie mtj t / ęśc i ej spotykanymi obiektami gastronomicznymi są restauracje (zakłady zbioru wegu żywienia charakteryzujące się różnorodnością oferowanych w menu pot niw nur/, kelnerską formą obsługi). Pierwsze restauracje pojawiły się w drugiej połowie Will w. (wcześniej dominowały tawerny, które na ogół miały stałe godziny wydn wania posiłków), a za właściciela pierwszego lokalu tego typu uważa się A. Bon Inngcra \Nouveau Larousse Gastronomiąue 1965]. W ostatnich latach, obok restauracji tradycyjnych, pojawiły się restauracje samoobsługowe (głównie w dużych miastach). Ich rozwój jest spowodowany koncentracją ludności w aglomeracjach miejskich i rozwojem turystyki masowej (a tym samym zwiększonym popytem na usługi gastronomiczne), jak również postępem w przetwórstwie spożywczym i przygotowywaniu posiłków oraz coraz szybszym tempem codziennego życiu.

W krajach kultury arabskiej (Bliski Wschód i Afryka Północna) podstawowym typem zakładów gastronomicznych są lokale, w których obok prostych posiłków oferuje się przede wszystkim kawę i herbatę oraz nargile. Ich początki się-