Geografia turyzmu8

160 7. Ruch f my styczny

s/.ym zakresie. Należy |odiuik zn/nai /y»\ że podział turystyki według jej typów nie jest rozłączny i poszczególne łoimy zachowań turystycznych - podobnie jak t motywy uprawianiu lego lub innego lod/ajn turystyki - mogą występować w różnych typach turystyki. Juko pr/ykimi może posłużyć żeglowanie, które z jednej strony jest zaliczane do turystyki sportowej, ule może być również traktowane jako turystyka wypoczynkowa, a jeżeli jest połączone ze zwiedzaniem portów na trasie rejsu, może również przybrać formę turystyki kulturalnej. Jednocześnie niektóre wyróżniane w literaturze typy turystyki mogą mieć złożoną strukturę i składać się / różnych kategorii. Często używany termin „turystyka miejska” zawiera w sobie niewątpliwie elementy turystyki kulturalnej (poznawczej, religijnej itp.), ale turystyka miejska może też być związana z turystyką handlową, służbową (biznesową, kongresową), czy też wypoczynkową (jeżeli np. celem wyjazdu jest Rio ile Janeiro).

Turystyka wypoczynkowa

Wśród licznych motywów wyjazdów turystycznych względy wypoczynkowe wysuwają się zdecydowanie na pierwsze miejsce. Dotyczy to zwłaszcza turystyki podejmowanej przez całe rodziny, które z reguły pragną spędzać urlopy i weekendy na terenach o dużej atrakcyjności turystycznej, głównie związanej z wysokimi waloiami środowiska przyrodniczego (zasada „3 S”). Przede wszystkim nad wodą (najchętniej nad morzem) oraz w miejscach o wysokich walorach klimatycznych i pięknych krajobrazach (góry, tereny nadmorskie i pojezierne). Właśnie obecność moi/a, plaż i ciepłego klimatu sprawiły, że między 1960 r. a 1990 r. liczba tury-slów odwiedzających hiszpańskie Baleary zwiększyła się z 40 000 do aż 7 min, a Cypr z 26 000 do 1,6 min [Lockhart 1997, 145], O tym, że ta właśnie forma turystyki jest ciągle bardzo chętnie uprawiana może świadczyć fakt, że np. na słynącej ze wspaniałych plaż atlantyckiej Hilton Head Island (Stany Zjednoczone, stan Karolina Południowa) tylko w latach 1983-1987 ruch turystyczny wzrósł o 60% jlłonn i in. 1992].

Do najczęściej spotykanych form działalności rekreacyjnej podczas turystyki wypoczynkowej należą: bierny wypoczynek, plażowanie, zażywanie kąpieli, uprą* wianie sportów wodnych, spacerowanie i zajęcia ruchowe (np. tenis, siatkówka, golf, jazda konna, jazda na rowerze).

W rantach turystyki wypoczynkowej na osobną uwagę zasługuje tzw. turystyka socjalna (ang. social tourism), która jest rozumiana jako uczestnictwo w turystyce osób dysponujących ograniczonymi środkami finansowymi lub upośledzonych z powodu wieku, kalectwa albo sytuacji rodzinnej. Tu forma turystyki, związana z dotowaniem wyjazdów przez państwo lub Inne Instytucje, była rozpowszechniona zarówno w byłych krajach socjalistycznych, |ak również występują w niektórych wysoko rozwiniętych pitństWMuh Mchulnloemopejskich (np. Szwecja,

Francja), jak i w Japonii. W ktujmh wysoko rozwiniętych przybiera ona często posiać tzw. turystyki motywacyjnej tany, imrniiw lourism), która polega na op-Im aniu przez przedsiębiorcę wycieczek pracownikom w ramach nagrody za dobni piacę. Bardzo ważną częścią składową turystyki socjalnej jest organizowanie lub wspomaganie przez państwo lub inne instytucje społeczne (np. organizacje religijni*. związki zawodowe) wypoczynku dzieci i młodzieży w formie kolonii, obozów, wycieczek szkolnych itp.

Jedną z form turystyki, bliską z jednej strony turystyce wypoczynkowej, a z diugiej strony mającą czasami cechy turystyki poznawczej, jest tzw. turystyka kwalifikowana, która zdaniem W.W. Gaworeckiego [1982, 63] jest „czasową, do-biowolną, wymagającą przygotowania kondycyjnego i zawodowo-turystycznego, i /ęsią zmianą miejsca w przestrzeni, połączoną ze zmianą codziennego trybu ży-i ni, zaspokajaniem potrzeb ruchu i wysiłku fizycznego, osobistego kontaktu z innym środowiskiem społecznym, przyrodniczym i kulturowym oraz potrzeb infor-iiucyjno-poznawczych”. Z przytoczonej definicji wynika, że turystyka kwalifikowana różni się od typowej turystyki wypoczynkowej przede wszystkim większym wysiłkiem fizycznym, koniecznym do podejmowania mieszczących się w niej zachowań. Przykładami form turystyki kwalifikowanej mogą być: turystyka piesza (nizinna lub górska), turystyka wodna (kajakowa, motorowodna, żeglarstwo, nurkowanie, spływ tratwami, czyli modny ostatnio tufting), turystyka narciarska (zjazdowa i biegowa lub też górska i nizinna), turystyka rowerowa, turystyka motorowa (samochodowa i motocyklowa), turystyka lotnicza, turystyka górska (wysokogórska); turystyka speleologiczna, czy też coraz bardziej popularny survival („obozy 1 a a*trwania”).

Rodzajem turystyki wypoczynkowej o cechach turystyki kwalifikowanej może hyc izw. turystyka wodna. Jest ona bardzo popularna w krajach skandynawskich, w regionie śródziemnomorskim, jak również w Ameryce Północnej. Jak podaje < 'li.A. Heatwole [1982], w 1981 r. obywatele Stanów Zjednoczonych posiaduli ii/ 12,5 min łodzi, motorówek, jachtów i zwykłych żaglówek, co oznaczało uprą wianie turystyki i sportów wodnych przez 60,7 min osób (!). Około 31 000 jednostek sprzętu wodnego było w dyspozycji mieszkańców Nowego Jorku, a dalsze f*'HK)0 w posiadaniu ludności hrabstw na wyspie Long Island (hrabstwa Wcsl-i hesicr, Nassau i Suffolk) i wzdłuż rzeki Hudson. Jeszcze większe nasycenie sprzę-lem umożliwiającym turystykę wodną jest w mających dobre warunki do jej uprawiania stanach Floryda i Kalifornia (które jednocześnie są odpowiednio zamożne, gdyż ta forma wypoczynku jest ciągle stosunkowo droga). Również w Polsce można zaobserwować w ostatnich latach coraz większą popularność turystyki wodnej.

Należy jednocześnie zwrócić uwagę na to, że w podanej wyżej definicji tu-lyslyki kwalifikowanej mówi się o potrzebie kontaktu z innymi środowiskami społecznymi i kulturowymi ora/ o /uspokajaniu „potrzeb inlónmicyjno-poznuwezyeh".