Geografia turyzmu4

130 ó. Zagospodarowanie Itu vslyt-y.nc

iyslyc/,iiych w hnscnif Moi/,a Śródziemnego, na wyspach Oceanii i na wschodnim wybrzeżu Australii. Większość z nich ma charakter tzw. wiosek wakacyjnych (franc. villa^e de vac(ineex)'\ Najbardziej znane „wioski wakacyjne” należą do powstałego w 1953 r. konsorcjum francuskiego Club Mediterranee S.A., które w 1995 r. miało zyski sięgające 100 min FF [Wawrzewska 1996]. Pierwsze „wioski wakacyjne” powstały na terenach nadmorskich (Lazurowe Wybrzeże, Baleary, Wyspy Kanaryjskie, Grecja, Sycylia itd.) i w górach (Alpy). Od hoteli różnią się one s|x>sobem zagospodarowania terenu (zwykle składają się z kilkunastu lub kilkudziesięciu niewielkich bungalowów, basenów, obiektów sportowo-rekreacyjnych itp.), bardzo często niższą ceną noclegu, jak również o wiele skromniejszym zakresem świadczeń np. część z nich nie ma własnej bazy gastronomicznej, a turyści dbają we własnym zakresie o wyżywienie, wykorzystując w tym celu miejscowe restauracje, bądź dokonując zakupów i przygotowując posiłki w wynajmowanych obiektach (często mających dobrze wyposażone kuchnie). Ten typ bazy noclegowej jest szczególnie często wykorzystywany przez rodziny z dziećmi, które przy wyborze miejsca spędzania urlopu lub weekendu kierują się zwykle nie tylko walorami wypoczynkowymi, nic również niską ceną. Do większych i lepiej urządzonych „wiosek wakacyjnych” należą m.in.: otwarty w 1993 r. nad Morzem Adriatyckim ośrodek w Lignano i nowoczesne, wielofunkcyjne obiekty w Kalabiii (Włochy). Ostatnie lata przyniosły również pojawienie się „wiosek wakacyjnych” w Azji Południowo-Wschodniej (np. na wyspach Phuket i Langkawi na Morzu Andamańskim oraz na malezyjskim i na tajlandzkim wybrzeżu Morza Południowochińskiego)⁵, w Afryce Północnej (zwłaszcza w Tunezji i Maroku), w niektórych państwach Afryki Zachodniej (Gambia) i Afryki Wschodniej (Kenia), w Melanezji (Fidżi), a także na wyspach Oceanu Indyjskiego tprzede wszystkim: Malediwy, Mauritius, Reunion, Seszele i Sri Lanka). Przykładem dynamicznego rozwoju tej formy zagospodarowania mogą być Malediwy, na których w 1972 r. były tylko dwa ośrodki wypoczynkowe z 280 pokojami. W 1973 r. na wyspie Farukohufushi wybudowano ośrodek należący do Club Mediterranee S.A.

(104 pokoje), co dało początek gwałtownemu rozwojowi przemysłu turystycznego. W 1990 r. liczba „wiosek wakacyjnych” na Malediwach wynosiła już 62 (w tym 45

’> Zbliżony charakter mają tzw. kondominia (ang. condominium) lub hiszpańskie urbanizaciones, które składają się z jednego, kilku lub więcej budynków, w których poszczególne mieszkania są własnością turystów lub są przez nich dzierżawione przez okres co najmniej kilku lat. W pierwszym przypadku „kondom i ni utn’’ składa się z „drugich domów”, natomiast w drugim przypadku mają formę odpowiadającą pojęciu „wioski wakacyjnej” (gdyż mieszkania są wynajmowane na zasadach komercyjnych. jak pokój w hotelu).

' W malezyjskim Cherating (stan Pahang) „wioska wakacyjna" należąca do Club Mćditerranće S.A. zajmuje 44 ha i może w niej przebywać jednorazowo około 100 turystów (w ośrodku zatrudnionych jest blisko 100 osób). Ponadto w pobliskim Kunulunir /na|duji| się dwa duże kompleksy hotelowe „Kamada licach Resort” oraz łańcucha Hyrtlt Ilotrlu/llyalt llulcln International [Wong 1986; l')KH|. Mimo żc wspomniane obiekty należą do zagianlc/nyc li konsoit |ów Im yslyc/nych, w celu zorganizowaniu gościom pobytu w warunkach zhłliunjwh tłu wal linków liylownnia miejscowej ludności (przy zachowaniu jednocześnie wysokiego ulatnianiu Uilug) nluklór* „wioski wakacyjne" zosinły wy-budowane na wzór malujskich wsi (maluj, kumptmg)

nu iilolu, gd/.ic znajduje sic slnllru, Mule). u lit /ba pokoi wzrosła tlo ponad / /(ICI |l)omros I99()|. Innym przykładem mogą hyc wysepki Turks i (nicos w pobliżu Iłahamów. Początki turystyki sięgają na nuli 1996 r., kiedy lo na wysepce Pu* videnciales pojawiła się firma dcvrln|K*t'skn Providenl Lul. Chociaż pierwsze obiekty turystyczne zbudowano na niej w lalach siedemdziesiątych, prawdziwy rozwój turystyki nastąpił w 1984 r. wraz z oddaniem do użytku ośrodka wypoczynkowego lańcuelut t luh Medilcrranće S.A. O ile jeszcze w 1985 r. w 596 pokojach hotelowych na Tui ku I ( aicos wypoczywało 23 728 turystów, o tyle w 1995 r. ich liczba wyniosła (przy już 1358 pokojach wzrost o 128%) 78 957 (wzrost o 232%) fRattcr 1996].

Czymś pośrednim między hotelami a ośrodkami wypoczynkowymi typu „wio skn wakacyjna” były, bardzo rozpowszechnione do niedawna w byłych krajach socjalistycznych, ośrodki wczasowe (np. w przypadku Polski: zakładowe ośrodki wczasowe, ośrodki należące do związków zawodowych, należące do PundilK/u Wczasów Pracowniczych itp.). Część z nich była w rzeczywistości hotelami (nic rzadko o dosyć wysokim standardzie wyposażenia, jednak o niższym poziomic obsługi), inne natomiast były zbliżone do francuskich village de vacimccs luh II e/.nych urbanizaciones na Wyspach Kanaryjskich, aczkolwiek reprezentowały o wiele niższy standard techniczny. Chociaż w Polsce, Czechach, Słowacji i w kia jaeh powstałych po rozpadzie Związku Radzieckiego, tego typu formy zagospodu mwania turystycznego jeszcze występują, to jednak w miarę postępu w translor maeji systemowej będą się one stopniowo upodabniać do ośrodków wypoczynko wych rozpowszechnionych za granicą. W Polsce termin „ośrodek wczasowy” oz. nacza „podstawową techniczno-terytonalną jednostkę organizacji wczasów, świml ezącą odrębnie (stale lub czasowo) usługi związane z wczasami, w oparciu o jeden obiekt lub zespół obiektów (niezależnie od podstawowej funkcji obiektów)” |Dr linieje podstawowych pojęć... 1979, 51]. Ośrodki wczasowe w Polsce bardzo e/ę sto składają się z niewielkich domków turystycznych, rozumianych jako: „Mały obiekt noclegowy jednokondygnacyjny, nie podpiwniczony, zbudowany z materia Iow nietrwałych, posiadający co najwyżej 4 pokoje noclegowe” [Definicje podsta wowych pojęć... 1979, 49]. Większość tego typu obiektów pełni funkcje noclegu we jedynie w sezonie letnim. Jak stwierdził w badaniach J. Wyrzykowski 119K6|, w Polsce głównymi czynnikami lokalizacji ośrodków urlopowej turystyki wypo r/.ynkowej były ranga walorów turystycznych, stopień dostępności komunikacyjnej oraz poziom zagospodarowania turystycznego miejscowości. Czynnik odległości <>d miejsca źródłowego (miejsca zamieszkania użytkowników ośrodka) miał natomiast znaczenie wyraźnie drugorzędne. Innym autorem, który w ostatnich latach zajmował się in.in. lokalizacją ośrodków wypoczynkowych, jest R. Wiluś [1997J; badał on osadnictwo turystyczne w środkowym odcinku doliny Warty.

Obok wspomnianych wyżej obiektów w skład bazy noclegowej wchodzą schroniska, domy wycieczkowe 1 różne Inne obiekty o niskim standardzie usług, przeznaczone przede wszyntklm ilo obsługi ruchu krajoznawczego (czasami turystyki specjalistycznej). W !HiUv» termin „nclwnnlsko^M oznacza „obiekt hotelarski