Geografia turyzmu2

-OH    M /mlmiy w <i«ulnwinku ,s|iolri/nyiii i pi/yrodnii/.ym pud wpływom linyslykt

Na marginesie należy /imwnżye, że spadek udziału lurystyki w gospodarce nie musi hyc wynikiem sluhosei gospodarki danego kraju, ale wręcz przeciwnie, czasami może być spowodowany szybkim jej rozwojem. W Meksyku np. w 1954 r. dochody z turystyki stanowiły 52% wpływów z eksportu, a w 1982 r. tylko 6%; działo się tak nie z powodu zmniejszenia się napływu turystów, ale ze względu na dynamiczny rozwój przemysłu i wzrostu dochodów z tytułu eksportu ropy naf-lowej i gazu ziemnego [Shaw, Williams 1996, 33j.

Tiihcłu 43. Zmiany w wydatkach turystów zagranicznych i zmiany w liczbie pokoi hotelowych w państwach Ameryki Środkowej w latach 1985-1995

Kraje	Zmiany w wydatkach turystów wiatach 1985-1995 (%)	Zmiany w liczbie pokoi hotelowych w latach ^ 1985-1995 <%) .■ i
lielize	550.0	15^3; J , _	1
Gwatemala	313,4	55,2	1
Honduras	220,4
KoNtaryku	459,3	oo ■ • tnK •	i
Nlkaiugua	614,3	14,1
Panama	49,0	95,5	i"-: 1
Salwador		21,8
Iteglou Ameryki Środkowej	218,8	80,3	<

/i mil" "|ttm iiwiiim nu podstawie Tourism market trends... [1997, 155, 157].

Jak wyżej zasygnalizowano, jednym z ważniejszych następstw społeczno-ekonomicznych lurystyki jest aktywizacja gospodarki danego obszaru. Już na przełomie XIX i XX w. w Europie Zachodniej zauważono, że w miejscowościach, w których pojawiła się funkcja turystyczna, nastąpiło zahamowanie procesu wyludniania się wsi. Zjawisko to początkowo zaobserwowano głównie na terenach górskich i nadmorskich. W okresie międzywojennym geografowie zaczęli badać aktywizującą rolę turystyki we Francji [Miege 1934], Niemczech [Poser 1939], Szwecji ll.jungdahl 1938] oraz w Stanach Zjednoczonych [Carlson 1938, Greely 1942]. Iładania tego typu są kontynuowane, przy czym obecnie, obok geografów, uczestniczą w nich głównie przedstawiciele nauk społecznych i nauk ekonomicznych. Zdaniem P. Mackuna [1998] jednym z następstw pojawienia się funkcji turystycznych we włoskiej prowincji Rimini był gwałtowny rozwój przedsiębiorstw rodzinnych, nie tylko związanych z obsługą turystów, ale również w innych usługach i w drobnym przemyśle.

Jak podaje K. Przeclawski [1979, 70j, turystyka jest istotnym czynnikiem przemian społecznych i kulturowych /uchodzących w zbiorowość i uch odwiedzanych przez turystów (jak również przemian /uchodzących w postawach i zachowaniach samych turystów). Przemiany spowitduwitne piw/ turystykę przejawiają się w czterech podstawowych dziedzinach fPlWtfłuwukl IUJU, 7K|:

•    w strukturze spolce/nr|,

•    w funkcjonowaniu IhMylmfl spoin /uyeh.

•    w postawach i /uchowmilm h ludności ora/ w procesach społecznych,

•    w kulturze zbiorowości,

Zdaniem cytowanego luilora pt/etniauy w zbiorowościach odwiedzanych przez turystów dotyczy zarówno /mian w sinik!urze demograficznej (np. w strukturze płci i wieku, co jest związane z zatrudnieniem w usługach turystycznych młodych kobiet), jak i zawodowej (wzrost zapotrzebowania na nowe zawody) oraz związanej z wykształceniem.

Rozwój funkcji turystycznych wiąże się również z migracjami. Jak już wspomniano, dotyczy to zarówno zahamowania emigracji z terenów wiejskich i z małych miast [Balseinte 1959, Barbier 1968, Chevalier 1968, Dziegieć 1995, Gosar 1989, Meze 1984, Pacione 1979, Ruppert 1962, Salva 1991, Shirasaka 1984], jak również może wpłynąć na zwiększenie się imigracji. Pierwsze obserwacje tego lypu pochodzą z terenu Alp. W niektórych gminach kantonu Graubiinden (Gryzonia, Szwajcaria) w ostatnich kilkudziesięciu latach liczba ludności zmniejszyła się nawet o 80%, a w miejscowościach Flims i Sankt Moritz zwiększyła się o 35% i blisko 50% [Barker 1982, 397]. Z nowszych czasów jako przykład może służyć wielkie centrum turystyczne Cancun na półwyspie Jukatan (Meksyk), gdzie napływ zagranicznych turystów pociągnął za sobą gwałtowny napływ imigrantów nie tylko z sąsiednich stanów, ale również wykwalifikowanych pracowników hotelowych i pracujących w obsłudze turystów z Meksyku, Veracruz i Acapulco [Gormsen 1982, 54].

Szczególnie istotne znaczenie ma turystyka w pobudzaniu miejscowego rynku pracy [Williams, Shaw 1988]. O znaczeniu funkcji turystycznej dla miejscowej gospodarki w perspektywie sytuacji na rynku pracy może świadczyć przykład tu-rystyczno-portowego miasta Ejlat (Izrael), w którym aż 70% zatrudnionych jest w sektorach związanych z obsługą ruchu turystycznego [Mansfeld 1992b). Nule ży w tym miejscu zaznaczyć, że zjawisko to dotyczy również niektórych krajów europejskich, np. w Andorze w turystyce pracuje 3/4 zatrudnionych, w San Marino 1/6, a w Lichtensteinie 1/10 [Gaworecki 1995, 150].

Zdaniem S. Brittona [1991] głównymi cechami siły roboczej zatrudnionej w sektorze turystycznym są: zatrudnienie w niepełnym wymiarze godzinowym, niski odsetek zrzeszonych w związkach zawodowych, niskie kwalifikacje zawodowe (na ogół nie wymagające długiego czasu kształcenia oraz wyższego wykształcenia), leminizacja zawodów związanych z obsługą ruchu turystycznego oraz duży udział wśród zatrudnionych imigrantów. Wszystko to sprawia, że pracownicy branż związanych z turystyką są na ogół, poza kadrą kierowniczą, nisko wynagradzani (dotyczy to głównie paóslw wysoko rozwiniętych, gdyż w krajach średnio rozwiniętych i Trzeciego Światu w wielu zawodach związanych z obsługą turystów zarobki są na ogół wyżaze od średniej), nie są objęci umowami zbiorowymi gwarantującymi przywileje pracownicze, nic dotyczą ich korzystne umowy /wiązane z uhez-