Geografia turyzmu4

212    H /niitmy w siu<luwiskii spolci/itym I    /ym |uxl wpływem Imyslyki

Kownie/, inne przemiany w kulturze zhiorowosi i są ściśle związane z wymienionymi wyżej zjawiskami. Chociaż z jednej strony napływ turystów wyzwala u mieszkańców obszarów recepcyjnych aspiracje edukacyjne i większą motywację do podwyższania kwalifikacji, to z drugiej strony pociąga za sobą pojawienie się rożnych patologii społecznych. Istotnymi problemami w miejscowościach turystycznych są: alkoholizm, narkomania, prostytucja, przestępczość, a także żebractwo dzieci | Mansfeld, Ginosar 1994, 228]. Gwałtowny napływ turystów na wyspę I .angkawi (Malezja) sprawił np., że zetknęły się dwie odmienne kultury: miejscowa kultura oparta na wartościach głoszonych przez islam oraz hedonistyczna kultura zachodnia, akceptująca m.in. spożywanie alkoholu [Cater 1995, 24]. Tego typu problemy występują również w krajach wysoko rozwiniętych. Jak dowodzą badania socjologów amerykańskich, pod wpływem turystów pojawia się niekiedy „udawany folklor” (ang. phony folk culture), który sprowadza się do sztucznego podtrzymywania tradycji, po to tylko, aby zwabić turystów [Jordan 1980]. Przykładem tego typu zjawiska może być oferowanie turystom na wyspach Morza Karaibskiego „pamiątek” produkowanych masowo w Chinach lub Tajlandii, sprzedawanie w kurortach hiszpańskich pamiątkowych koszulek i „ręcznie” zdobionych chustek „ludowych" produkowanych w Turcji lub w Indiach itp.

Problem konfliktów pojawiających się między turystami a ludnością obszarów lecepcyjnych znalazł odzwierciedlenie w pracy dotyczącej rozwoju turystycznego ic|omi Ni agary. Jak uważa G.V. Doxey [1976], mieszkańcy miejsc odwiedzanych pi/e/ turystów mogą pod wpływem wzmożonego napływu gości przejść przez następu łące stany emocjonalne:

•    etap euforii spowodowanej pojawieniem się turystów;

•    etap apatii, która pojawia się, gdy obecność turystów staje się czymś powszednim, a kontakty z nimi przybierają postać rutynowych zachowań;

•    etap irytacji, który występuje, gdy pojawia się nadmierne przeciążenie ruchem turystycznym, a działania instytucji odpowiedzialnych za sektor turystyczny zmierzają raczej do dalszego rozwoju turystyki, a nie jej ograniczenia;

•    etap antagonizmu, który jest ściśle związany z ujawnianą wcześniej irytacją, a który przejawia się w tym, iż turyści są spostrzegani jako przyczyna wszystkich utrapień, a dalsza promocja atrakcyjności danego miejsca sprawia, że jego walory ulegają znacznej degradacji.

Wydaje się, że opisana wyżej koncepcja może być uwzględniania podczas biulań na dowolnym obszarze odwiedzanym przez turystów.

Przyczyną napięć i konfliktów między lurystumi u mieszkańcami mogą być również względy finansowe. Na ogół turyści Mą bnril/iej zamożni niż ludność obszarów recepcyjnych, przy czym dotyczy to tli® tyłku krajów Trzeciego Świata, ule państw położonych w liumpic i Stanów /Jadnocznnych |Jordan )98(>|. Często przybysze manifestują swoje bogmlwo, illntrgo tnirs/.kaiicy czują się upokorzeni i w następstwie frustracji dopus/r/iiją się mrktedy aktów agresji wobec turystów, uszkadzają ich samochody lip IWnlle I ⁽> / /1 Kolejnym problemem związanym z rozwojem funkcji turystycznej |om wice w/.mst przestępczości. Badania przeprowadzone na Hawajach (Siany Zjednoczone) wykazały, że turyści częściej stają się ofiarami przestępstw IChesuey-l.irul, Lind I986|, natomiast badania przeprowadzone w australijskim stanic Nowa Południowa Walia pokazały, że w miejscowościach turystycznych jest większe zagrożenie włamaniami oraz kradzieżami IWalmsley i in. 1983],

W ostatnich kilkunastu latach z turystyką wiąże się również wzrost zachorowalności na AIDS. Według jednej z hipotez dotyczących dyfuzji AIDS choroba la została przeniesiona do Stanów Zjednoczonych przez turystów uprawiających tzw. turystykę homoseksualną z Haiti [Smallman-Raynor, Cliff 1990, 165]. W połowie lat osiemdziesiątych związki między turystyką a rozprzestrzenieniem się AIDS zostały dostrzeżone w Azji Południowo-Wschodniej (głównie w Tajlandii i w Indiach) i w Ameryce Południowej (zwłaszcza w Brazylii). Szczególnie wiele uwagi związkom między tymi dwoma zjawiskami poświęcił E. Cohen [1988], który wykazał zwiększony poziom zarażenia się wirusem HIV i wyższą zachorowalnością na AIDS w głównych centrach turystycznych Tajlandii. Ten sam autor stwierdził, że pod wpływem zagrożenia AIDS turyści i osoby świadczące usługi erotyczne zmieniają swoje zachowania seksualne, co może oznaczać, że w przyszłości problem ten straci na znaczeniu. Podobne zjawisko dostrzegli F.D. Cravi-dao i P. Nossa [1994, 4] zajmujący się relacjami między turystyką i AIDS na przykładzie Portugalii.

W celu uniknięcia wspomnianych problemów w niektórych krajach zagrani czni turyści są dosyć rygorystycznie odizolowani od miejscowej ludności. W nic dalekiej przeszłości przykładami takich państw były np. Związek Radziecki i Olirt ska Republika Ludowa, a obecnie tego typu polityka jest stosowana głównie w państwach islamskich. Przykładem kraju, gdzie zagraniczni turyści są odizolowani od miejscowej ludności, są Malediwy [Domros 1990, 62]. W innych z kolei krajach wprowadzane są ograniczenia w rozmiarach ruchu turystycznego, aby nie cierpiała na tym miejscowa kultura. W Bhutanie w tym celu wprowadzono limit 2000 turystów rocznie [0’Hare, Barrett 1994], a w Nepalu turyści chcący odwiedzić niektóre regiony (np. okręg Mustang) muszą wnosić bardzo wysokie opłaty.

Istotnym zagadnieniem związanym z ekonomicznym znaczeniem turystyki jest jej wpływ na inne działy gospodarki. Jak podaje W.W, Gaworecki |I998|, turystyka ma dodatni wpływ na rozwój transportu, przemysłu (np. na zwiększenie produkcji nie tylko pamiątek turystycznych, ale i dóbr konsumpcyjnych powszech nego użytku, urlykulów żywnościowych itp.), rolnictwa (np. przez usługi agroturystyczne, dzięki którym rolnicy mogą inwestować uzyskane środki finansowe w produkcję rolną, jttk równic/ w związku ze zwiększonym popytem nu żywność w