Geografia turyzmu0

H /iiminy w środowisku społrr /uym i |ir/yonlnit/.ym pod wpływem turystyki

nu

nego lercim mają decydujące znaczenie łyp pudli>żn, jak również typ zainwestowania (np, obecność dróg i utwardzonych ścieżek). Problem oddziaływania turystyki i rekreacji na przyrodę zajmuje wiele miejsca również w badaniach A. Krzymowskiej-Kostrowickiej [1997, 151], która wyróżnia trzy zasadnicze typy oddziaływania: fizyczne, chemiczne i biologiczne (za czwarty typ można zdaniem autorki uznać tzw. oddziaływanie techniczne). W pracy dotyczącej geoekologii turystyki i wypoczynku podaje ona wiele przykładów niekorzystnego wpływu zachowań turystycznych i rekreacyjnych na środowisko przyrodnicze, jednocześnie określając {w skali od 1 do 5) natężenie oddziaływania kilkudziesięciu typów zachowań tury styczno-rekreacyjnych na poszczególne komponenty przyrody [Krzy mowska-Kost rowicka 1997, 156-157].

Nadmierny ruch turystyczny może przynosić negatywne skutki również w rejonach nadmorskich. Przykładem miejscowości „przeinwestowanej turystycznie” może być wspomniany wcześniej, leżący nad Morzem Południowochińskim, tajlandzki kurort Pattaya.

Od samego początku rozwoju funkcji turystycznej Pattaya borykała się z brakiem wody. Jednak wkrótce pojawiły się nowe problemy, z których tylko część znalazła rozwiązanie. Zdaniem R.A. Smitha [1992] głównymi problemami miasta są: powlarzające się powodzie, zjawiska erozyjne, zanieczyszczenie morza i deficyt winly pitnej (ponadto zatłoczenie plaż i trudności komunikacyjne). Uruchomiona w 19K2 i . oczyszczalnia ścieków już w 1984 r. okazała się niewystarczająca, a do pi zybrzeżnej części Zatoki Syjamskiej zaczęło się przedostawać od 2400 do 7000 (notnm w Tajlandii wynosi 1000) pałeczek bakterii coli w 1 litrze wody [Smith I99>, .113], co zmusiło władze do zamknięcia plaż. Podobnie sytuacja przedstawia się w innych rejonach Azji Południowo-Wschodniej, jak również w turystycznych regionach Ameryki Łacińskiej, w basenie Morza Śródziemnego i na polskim wybrzeżu Morza Bałtyckiego.

Ujemne następstwa turystyki dla środowiska przyrodniczego stają się oczywiste nie tylko dla badaczy, ale i dla uczestników ruchu turystycznego i ludności obszarów recepcyjnych, dlatego władze odpowiedzialne za ochronę środowiska oraz stan sanitarny zaczynają coraz częściej wprowadzać ograniczenia dla turystyki. ('Iiociaż niektórzy odwiedzający mogą je odbierać jako posunięcia niekorzystne dla jurystów (np. w Tatrzańskim Parku Narodowym), badania K.E. Morrisona i G.B. Prid-dle‘a [1981] wśród odwiedzających położony w prowincji Ontario (Kanada) obszar chroniony Killarney dowiodły, że często turyści mogą akceptować ograniczenia wynikające z przyjęcia polityki zwiększonej ochrony zasobów przyrodniczych.

Szczególnie wiele prac dotyczy zachowań turystów nu obszarach chronionych. Na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych kwestią tą zajmowali się Ci.W. Seotler [1981|, który badał /.uchowania turystów w kanadyjskim parku narodowym Walerton Lukes (prowincja Alberta), e/y, Interesujący się podobnym tematem w odniesieniu do Parku Narodowcu Yosamlte (Stany /jednoczone, stan

K /lniany w środowisku .społecznym I jN#yMnl«ł» * hm )**«l wpływem turystyki

12 7

Kalifornia), J.G. van Waglendonk 11‘<N0| halnym z głównych powodów częstego podejmowania tego prohleinn )rn( konieczność określenia chłonności i przeciążenia środowiska przyrodniczego mchem luiyslye/nym |<ircist 1976]. B. Shclby |1980, 1981], który prowadzi! mi len lemat obszerne badania w dolinach trzech rzek północnoamerykańskich (Kolorado na odcinku Wielkiego Kanionu, rzeka Roguc w stanie Oregon oraz rzeka Illinois w stanie o tej samej nazwie), R.E. Manning i Ch.P. Ciali [1980], którzy interesowali się dolinami rzecznymi w stanie Vermont, jak również, zajmujący się okolicami górskich jezior w stanie Wyoming, T.A, He-berlein i P. Dunwiddie [1979] stwierdzili, że w niektórych regionach nadmierny napływ turystów stwarza poważne zagrożenie nie tylko dla szaty roślinnej i świata zwierzęcego, ale również dla przyrody nieożywionej. Nadmierne zagęszczenie turystów na danym terenie jest również źródłem poczucia dyskomfortu przez nich samych [Manning, Ciali 1980], a także powoduje pojawienie się konfliktów między nimi. J.H. Grammann i R.J. Burdge [1981] w pracy dotyczącej różnych form turystyki zwracają z kolei uwagę na ostre konflikty występujące w związku z uprawianiem na tych samych akwenach wędkarstwa i narciarstwa wodnego (badania były prowadzone w stanie Illinois w Stanach Zjednoczonych), natomiast T. Knopp i J. Tyger [1973] poddali analizie konflikty między osobami uprawiającymi narciarstwo nizinne oraz zwolennikami skuterów śnieżnych (badania w stanie Minnesota). Podobne badania, prowadzone na terenie kanadyjskiego Banff National Park (prowincja Alberta), dowiodły występowania szczególnie silnego konfliktu między osobami uprawiającymi narciarstwo zjazdowe a turystami (i władzami parku) uważającymi, że tereny te powinny podlegać szczególnej ochronie ze względu na walory przyrodnicze i status parku narodowego. Aż 93% ankietowanych narciarzy nie widziało zagrożenia w uprawianym przez siebie sporcie dla szaty roślinnej, a jedynie 2% uważało, że narciarstwo może być niekorzystne dla miejscowej zwierzyny. Co więcej, aż 75% badanych narciarzy stwierdziło, że należy dążyć do dalszego rozbudowywania infrastruktury związanej z tą formą rekreacji, co stało w jaskrawej sprzeczności z wymogami przestrzegania ochrony przyrody na terenie parku narodowego [Sadler 1972]. Warto w tym miejscu zauważyć, żc oceniając z dzisiejszej perspektywy podane wyżej przykłady badań, część z nich mieści się w granicach sformułowanej w kilka lat później koncepcji turystyki alternatywnej. Przytoczone przykłady dotyczą badań prowadzonych co najmniej kilkanaście lal temu, lecz problem wpływu turystyki na środowisko odwiedzanych przez turystów miejsc jest ciągle aktualny. Wystarczy zauważyć podobieństwa między opisaną przez B. Sadlera sytuacją w rejonie Banff National Park a konfliktem istniejącym od lat między dyrekcją Tatrzańskiego Parku Narodowego a władzami i mieszkań cami Zakopanego oraz pobliskich miejscowości.

Czasami sama przyroda może stać się czynnikiem ograniczającym dalszy roz wój funkcji turystycznej Przykładem miejsca, gdzie warunki przyrodnicze stwarzają poważno ogum U zenin dla rozwoju turystyki, może być położona u północ