Geografia turyzmu7

K /inlitiiy w śiodowiskn spoler/tiym I pi/yiiMlnn/ym pod wplywrin turystyki

•    lyp 4: miejscowość turystyczna sporadycznego kontaktu turystów krajowych /. turystami /.u graniczny mi (np. 1’layu Dorada);

•    typ 5: enklawa turystyczna, w której zagraniczni turyści są niemal pozbawieni kontaktu z miejscową ludnością (np. liczący około 1000 miejsc noclegowych ośrodek Casa de Campo, w którym nie tylko wybudowano międzynarodowe lotnisko, ale i replikę średniowiecznej wsi hiszpańskiej).

Chociaż podana klasyfikacja powstała na podstawie badań w regionie Morza Karaibskiego, jej wiele elementów występuje nie tylko w innych rejonach Ameryki 1 .acińskiej, ale również na obszarach objętych urbanizacją turystyczną w regionie Morza Śródziemnego, w tajlandzkim kurorcie Pattaya [Smith 1992] lub na indonezyjskiej wyspie Bali [Cater 1995].

W Europie głównymi obszarami urbanizacji turystycznej są tereny nad Morzeni Północnym i Morzem Bałtyckim, Alpy oraz obszary wzdłuż Morza Śródziemnego. Zjawisko urbanizacji turystycznej w regionie śródziemnomorskim przybrało największe rozmiary na wybrzeżach Sardynii [Gentileschi 1991], Sycylii |Cnvalluro 1991], Majorki [Segui Llinas 1991] oraz Korsyki [Richez, Richez-Bat-lesti 199! |. Jak wykazali T.P. Salva i S.J. Binimels [1993], szczególnie gwałtowny rozwój urbanizacji turystycznej zachodzi na Majorce, gdzie w 1960 r. było jedynie około 10 000 „drugich domów”, w 1970 r. 57 000, a w 1981 r. już 90 000². W następnych latach znaczna część „drugich domów” została przekształcona w miejsca stałego zamieszkania, dlatego w 1991 r. ich liczba spadła do około 50 000. Proces iianslormacji „drugich domów” w mieszkania stałego pobytu przybrał największe lo/miary na wybrzeżu, gdzie zjawisko urbanizacji turystycznej przybrało formę Mihurbsmizacji bądź klasycznej urbanizacji. Jednocześnie od 1970 r. coraz częściej „iltugie domy” wznoszono w głębi wyspy (a nie jak dotychczas, na wybrzeżach), Które bardzo cżęsto są własnością mieszkańców miast na wybrzeżu Majorki.

Jednocześnie na niektórych wyspach na Morzu Śródziemnym zaczęto prowadzić politykę zmierzającą do odciążenia wybrzeży i zmniejszenia tam ruchu turystycznego. Na Sycylii zaczęto prowadzić działania na rzecz zainteresowania turystów położonymi w głębi wyspy 3 parkami narodowymi i 19 rezerwatami [Cavel-lero 1991], a na Korsyce postanowiono rozpropagować narciarstwo (w dochodzących do 2710 m n.p.m. górach wewnątrz wyspy) oraz niektóre formy turystyki alternatywnej: np. kajakarstwo, turystykę rowerową i jeździectwo. Zdaniem G. Ri-

•’ Majorka siała się miejscem chętnie odwiedzanym przez turystów już w początkach XIX w., |i'ilhak prawdziwy boom rozpoczął się po II wojnie światowej. O ile w 1951 r. liczba turystów wy-iiosiln około 127 (HK), o tyle w 1960 r. już 400 000, a w 1973 r. aż 3,5 min. Gwałtowny rozwój tu-iy.siyki pociągnął za sobą szybką rozbudowę bazy hotelowej (w 1950 r. były 174 hotele z 4054 miejscami, a w 1973 r. już I8K0 hoteli z 222 6K0 miejscami). Iłardzo duży wpływ na wzrost masowej turystyki w omawianym okresie miał rozwój komimikiicfi lotniczej (w 1960 r. lotnisko w Palma przyjęto nieco |x*mul 632 000 osób, a w 1973 r. już pomni ! min) tlboc/nym skutkiem rozwoju turystyki nn Majorce było nie tylko ożywienie gospiulmc/r, nlr i /wlękn/rnie się w latach 1960 1975 liczby ludności aż o >14% |Segui 1,limes 19911.

cheza oraz J. Kiciu*/. Iłatlcsii |1991| działania Ic mają z jednej struny zmniejszyć przeciążenie rucliem turystycznym wybrzeży korsykańskich, a z drugiej strony wpłynąć aktywizujące na słabo rozwinięte obszary wiejskie w głębi wyspy. Obszarem w Ameryce Północnej o bardzo wyraźnej dominacji funkcji turystycznej jest wspomniana już wyspa Hilton Head (109,2 km²) na Oceanie Atlantyckim. Główną atrakcją tej położonej u wybrzeży stanu Karolina Południowa wysepki są morze i 18 km piaszczystych plaż. Chociaż już w XIX w. Hilton Head była odwiedzana przez kuracjuszy, prawdziwy rozwój funkcji turystycznych przybrał na sile po wybudowaniu w 1956 r. mostu łączącego wyspę z kontynentem. Największą miejscowością wyspy jest położone na zachodnim wybrzeżu Hilton Head (985 mieszkańców w 1990 r.), natomiast głównymi ośrodkami turystycznymi są Palmetto Dunes, Port Royal Resort, Sea Pines i Shipyard Plantation, w których jest łącznie blisko 12 000 pokoi. Ponadto na Hilton Head jest wiele „drugich domów”, co sprawia że w sezonie letnim na wyspie wypoczywa jednocześnie do 55 000 turystów. Struktura bazy noclegowej na wyspie przedstawiała się w 1996 r. następująco: 3202 pokoje w hotelach i motelach, 8102 apartamenty do wynajęcia, kemping o 601 miejscach, 1 zajazd typu bed & breakfast. Razem dawało to 11 904 pokoje i apartamenty przeznaczone dla turystów [South Carolina travel uuide 1996], Obok licznych małych hoteli, pensjonatów i pokoi do wynajęcia, na Hilton Head jest wiele dużych ośrodków wypoczynkowych (np. „Palmetto Dunes Resort” o 500 apartamentach lub „Sea Pines Resort” o 450 apartamentach), jak również kilka luksusowych hoteli 5-gwiazdkowych: „The Westin Resort” (412 pokoi), „Hilton Head Island Hilton Resort” (324 pokoje), „Crowne Plaża Resort -Hilton Head Island” (340 pokoi) i „Hyatt Regency Hilton Head” (505 pokoi). Atrakcją wyspy jest również 26 pół golfowych i ponad 300 kortów tenisowych.

Przeprowadzone jeszcze w latach sześćdziesiątych badania wykazały, że wy spa Hilton Head jest odwiedzana głównie przez turystów ze stanów Karolina Po ludniowa, Georgia i Karolina Północna, a dopiero potem przez przybywających /, dalszej odległości mieszkańców wielkich aglomeracji w stanach Nowy Jork i New Jersey oraz Pensylwania [Fussell 1965]. Te same badania wykazały jednocześnie, żc położony nieco bardziej na północ odcinek wybrzeża, zwany Grand Strand, byl celem przyjazdów głównie mieszkańców Karoliny Północnej (40% turystów) i Karoliny Południowej (20% odwiedzających) i w znacznie mniejszym stopniu stanu Wirginia oraz położonych w głębi lądu stanów Zachodnia Wirginia i Tennessee.

Rozwój turystyki ma wpływ również na zmiany w przestrzeni wielkomiejskiej. Planiści traktują funkcję turystyczną jako jeden z ważniejszych czynników decydujących o przemianach funkcjonalno-fizjonomic/nych w śródmieściach dużych aglomeracji miejskich. Przemianach często mających na celu rewitalizację centrów miejskich. Obok Londynu, Manchesteru, Glasgow, Bradlord (Wielka Brytania) lub wspomnianego już wcześniej Bostonu (Stany Zjednoczone), przykładem miasta, którego centrum gruntownie przebudowano / myślą o przyciągnięciu tu-