Geografia turyzmu8

78 4. Hisloriii imyslyki

W okresie międzywojennym powalały inwme/ kolejne organizacje turystyczne o zasięgu międzynarodowym W    i w Hadze powołano (skupiający 18

państw) związek oficjalnych oignnl/m|i pinpngujących luryslykę, który w 1947 r. przekształcił się w Międzynarodową Unię Uliejalnyeh Urzędów Turystycznych (lianę. Union Internationale des Orgunes Ollicieles tle Tourisme, UIOOT), od 1975 r. Światową Organizację Turystyczną (nng. World Tourism Organization, WTO, siedziba Madryt). O wiele mniejsze znaczenie dla dalszego rozwoju turystyki miało powstanie w 1929 r. Międzynarodowej Unii Alpejskiej [Kulczycki 1968, 45].

Okres 1939-1945 i pierwsze lata powojenne w oczywisty sposób wpłynęły na regres w turystyce. Dopiero po 1950 r. dał się zauważyć gwałtowny rozwój turystyki, co trwa do dnia dzisiejszego. O ile w 1950 r. w międzynarodowym ruchu turystycznym uczestniczyło 32,6 min osób, o tyle w 1960 r. 74,1 min, a w 1970 r. już 215,6 min. Jeszcze większa dynamika wzrostu wystąpiła w krajowym ruchu turystycznym, co było spowodowane przede wszystkim niemal powszechnym wprowadzeniem w krajach wysoko- i średniorozwiniętych płatnych urlopów, a poczynając od lat siedemdziesiątych również 5-dniowego tygodnia pracy.

W turystyce krajowej - a zwłaszcza zagranicznej - zaczęła dominować tzw. zasada 3 S (od angielskich wyrazów sun, „słońce”; sand, „piasek” oraz sea, „morze”). Oznaczało to gwałtowny rozwój turystyki w krajach śródziemnomorskich, a zwłaszcza we Włoszech, południowej Francji, a nieco później również w Hiszpanii, Portugalii, Grecji, Jugosławii, Bułgarii, Turcji i Afryce Północnej. Poczynając od lat siedemdziesiątych celem coraz liczniejszych wyjazdów turystycznych siały się również kraje Trzeciego Świata - głównie w basenie Morza Karaibskiego i w Azji Południowo-Wschodniej.

4.2. HISTORIA TURYSTYKI W POLSCE

W Polsce, podobnie jak i w innych krajach europejskich, początki turystyki są związane z pielgrzymkami (np. odwiedzenie przez cesarza niemieckiego Ottona III w 1000 r. grobu św. Wojciecha w Gnieźnie) i podróżami w celach handlowych. Za turystów można uznać również Jana de Piano Carpino i Benedykta Polaka, klórzy w 1246 r. odwiedzili z misją polityczną Mongolię [Warszyńska, Jackowski 1978].

Poczynając od dzieła Jana Długosza (XV w.), autora dzieła Chorografia Regni Połoninę. w Polsce w XVI w. pojawiło się kilka prac zawierających opisy przyrodnicze i krajoznawcze ówczesnej Rzeczpospolitej. Jednym /. bardziej znaczących dziel (ego typu był napisany po łacinie dla króla Henryka Walezego przewodnik Marcina Kromera Polonia, sive de situ, populis, morlhus, magistratibus et repub• lira Regni Poloniae, co przetłumaczył w XIX w. Ludwik Knmlrnlowicz (Władysław Syrokomla) jako: „Polska, czyli o polo/eniu, obyi/ąjmh, urzędach Rzplitej Królestwa Polskiego”.

Mniej więcej w tym samym e/iiMe, w I Mi 3 r., nastąpiło wydarzenie, któro |i’st uważane za pierwszy opis wycieczki Itiiyslycznej na terenie ówczesnej Polski < wyprawa Beaty Łaskiej z towarzyszącą jej służbą w Tatry).

W XVI w. pojawiły się również pierwsze opisy wypraw do Palestyny, w kló-tych jest wiele opisów krajobrazów, życiu miejscowej ludności itp. (Peregrynacje il<> Ziemi Świętej J. Goryńskiego w 1570 r. i Peregrynacja albo pielgrzymowanie •la Ziemi Świętej Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła-Sierotki w 1582 r.). W XVII w. kilka opisów tego typu dotyczyło również wypraw do Włoch. Jak podaje Z, Kul-* /ycki [1968, 36-37], w 1643 r. ukazał się pierwszy przewodnik po Warszawie, kim ego autorem był Adam Jarzębski (Gościniec abo krótkie opisanie Warszawy okolicznościami iey).

Jednocześnie w XVI-XVII w. ukazało się kilka znaczących opisów Polski, głownie autorstwa zagranicznych dyplomatów. Wśród nich należy wymienić opis Siamatiae Europae descriptio A. Guagnina z 1578 r., Relation du voyage de la fenie de Pologne Jeana de Laboureura (połowa XVII w.) oraz dzieło Regni Po-itmuie descriptio Andreasa Cellariusa z 1654 r., które jest uważane za najlepszy i *| łis ówczesnej Polski [Kulczycki 1968, 22].

Wraz z nadejściem epoki oświecenia w XVIII w. zaczęły się upowszechniać podióże w celach poznawczych, których propagatorami na przełomie XVIII/XIX w. byli m.in. Stanisław Staszic (systematycznie zwiedzający Tatry), Julian Ursyn Niem-. rwicz (przebywający m.in. wraz z Tadeuszem Kościuszką w Ameryce Północnej) i Wincenty Pol [Warszyńska, Jackowski 1978].

/daniem Z. Kulczyckiego [1968, 26] na szczególne uznanie zasługuje działu litość S. Staszica i J.U. Niemcewicza, których należy uznać za pierwszych w Polsce propagatorów turystyki w obecnym tego słowa znaczeniu. Wydana w 1805 i praca S. Staszica O ziemiorództwie gór dawnej Sarmacji oraz Dziennik podróży, |nk również publikacje J.U. Niemcewicza Pamiętniki czasów moich i Podróże hi moi yczne, zawierają w ocenie cytowanego autora wiele treści nie tylko naukowych, ule i opisów krajoznawczych. Warto w tym miejscu zauważyć, że o ile w oplnncli S Si a.szica dominują informacje przyrodnicze, o tyle w twórczości J.U. Niemce wn za krajoznawstwo jest związane głównie z poznawaniem historii. Żyjący nieco Ito/.niej W. Pol - założyciel w 1859 r. pierwszej w Polsce samodzielnej katedry geografii (na Uniwersytecie Jagiellońskim) - kontynuował badania zapoczątkowani- przez S. Staszica, zajmując się m.in. Tatrami i wydając prace Rzut oka na północne stoki Karpat oraz Północny wschód Europy pod względem natury. Popu-luiy/owaniem krajoznawstwa zajmowali się również wspomniany już Ludwik Kondratowicz (Władysław Syrokomla), jak również Seweryn Goszczyński, Ludwik /ejszner i Oskar Kolberg. Ważnym opracowaniem, które przyczyniło się do wzro-«lu zainteresowania turystyką poznawczą, było wydanie liczącego 15 tomów Słownika geogrąficz.nego Królestwa Polskiego. Należy również wspomnieć o wydanym w 1827 r, w Warszawie eznuopMinle Dziennik Podróży lądowych i Morskich oraz