Geografia turyzmu3

H /mltmv w «iiluliiwiskii H|«)ici/.nym i przyrodniczym pod wplywrm imyslyki

210

pieczeniami zdrowotnymi i emerytalnymi itp., a lym samym należą do słabszych, w sensie politycznym, grup zawodowych na rynku pracy. Bardzo charakterystyczne dla usług turystycznych jest zatrudnianie pracowników sezonowych. Jak podaje W.W. Gaworecki |1995J np. w Australii pracownicy sezonowi stanowią aż ^ I % zatrudnionych, we Francji blisko 45%, w Irlandii 35%, w Hiszpanii 25%, a w Szwajcarii 12%. Czasami może to dać efekt sezonowego wzrostu liczby ludności na danym obszarze. Przykład sezonowego wzrostu liczby mieszkańców opisuje S. Monlagne-Villette [1997, 651], która, zajmując się wpływem turystyki na sytuację na rynku pracy nad Zatoką Biskajską (Francja), stwierdziła, że w rejonie miasta Koyun liczba ludności zwiększa się w sezonie letnim z 25 000 do 250 000 (na Menie Oleron z 17 000 do około 200 000, a na He-de-Re z 10 000 do 150 000), co sprawia, że liczba zatrudnionych w szeroko traktowanych usługach turystycznych wyraźnie wzrasta. Poza sezonem (paździemik-maj) w regionie tym przy obsłudze turystów pracuje 9000-10 000 osób, w czerwcu i wrześniu około 11 000-12 000, a w szczycie przyjazdów urlopowych (lipiec-sierpień) aż 16 000. Jak podaje autorka |Montagne-Villctte 1997, 655], o pozytywnym wpływie turystyki na miejscowy rynek pracy może świadczyć to, że w rejonie Saint-Pierre-d’Oleron w I9‘M i. poziom bezrobocia w sezonie turystycznym wyniósł tylko 13,2% (poza sezonem IH.<i%), a w rejonie Royan 15,0% (poza sezonem aż 19,2%). Zwraca ona pi /y ivm uwagę, że znaczna część zatrudnionych sezonowo pracuje nielegalnie, co w praktyce oznacza, że z obsługą mchu turystycznego związanych jest jes/i /e więcej osób.

/imany w funkcjonowaniu struktur społecznych dotyczą zarówno pojawienia *lę nowych instytucji (np. związanych z rozwojem „przemysłu turystycznego”), jak i wywołują zmiany w już istniejących strukturach. Na ogół uważa się, że roz-wo| limkcji turystycznych osłabia więzi rodzinne (np. wskutek większej aktywności zawodowej kobiet) oraz osłabia kontrolę społeczną. Niektórzy autorzy podkreślają, że w miejscowościach i na obszarach turystycznych istotnym problemem jest mniejsza swoboda ludności miejscowej w podejmowaniu decyzji w sprawach lokalnych, gdyż musi się ona liczyć z interesami turystów, jak również musi uwzględniać cele, jakie stawiają przed sobą instytucje świadczące usługi turystyczne | Mansfeld, Ginosar 1994, 228]. Ograniczenia w sferze podejmowania decyzji mogą być przyczyną poważnych konfliktów między turystami a ludnością terenów recepcyjnych. Jak podaje D. Weaver [1988, 1990], na Kajmanach, gdzie znaczna część urządzeń turystycznych należy do miejscowej ludności, turystyka jest traktowana jako zjawisko korzystne. W przypadku Antigui natomiast, gdzie „przemysł turystyczny” pozostaje pod kontrolą obcych firm, ludność ocenia turystykę negatywnie, gdyż w niewystarczającym stopniu partycypuje w korzyściach wynikających z obecności turystów, Przykłudy nlekoizysluych mudępNlw turystyki, mimo oczywistego jej pozytywnego /nuczenin dl* i’itł*J gospodarki, podają również G, Shaw i A.M, Williams |I998|, wtdług ktrtryęh większość artykułów żywno-211

K. /miany w driutowUku <ą«>lr< /nym i pr/ynulnic/.ym pwtl wpływom lnryslyki

ściowych przeznaczonych dla zagranicznych turystów pochodzi na Harhadosic, Ja majce i Seszelach z importu, co w oczywisty sposób przyczyniło się do upadku miejscowego rolnictwa (pozytywnym przykładem jest - zdaniem cytowanych autorów - Saint Lucia, na której import żywności wyraźnie maleje).

Przykładem państwa, w którym mimo znacznego zwiększenia się liczby przy jazdów nie ma to większego wpływu na poprawę sytuacji społeczno-gospodarczej, jest również Gambia, gdzie jedynie około 10% dochodów z tytułu turystyki India do miejscowej ludności. Z tego też powodu E.A. Catcr 119871 zaliczyła Gambię do grupy krajów, w których występuje w klasycznej postaci „elekt enklawy”, l/n miejscowa gospodarka pozostaje nadal w ścisłej izolacji od rozwiniętego aa wy brzeżu sektora turystycznego.

Problemy te dotyczą nie tylko państw rozwijających się. Przykłady opia u upn łeczności lokalnej wobec nadmiernego napływu turystów opisuje I M t iuMig 11980], zajmująca się kanadyjskim miasteczkiem Ganmore (niedaleko llmill w Gd rach Skalistych), jak również R. Wolfe 119771, przytaczając pi/yklady / Włoelt O konfliktach między turystami a ludnością miejscową WNjumilMHlą lównłM Y. Mansfeld i O. Ginosar [1994, 228], wprowadzając określeniu „|Mi*lom nia psychologicznego” (ang. psychological satunititm /etr/h „chłonno*!' upnlac# na” (ang. social carrying capacity) i „poziom irytacji" (ang. (r\rl itf służące do opisania stanu świadomości społecznej mieszkańców ohs/aiów fdoml nowanych przez turystów. Na ogół do takich sytuacji dochodzi, gdy liczba luty stów jest większa niż liczba mieszkańców stałych. Bardzo często pojawia *lę wów czas zjawisko „przeciążenia turystycznego” (lub „zatłoczenia”, ang, tnrmnwthtyt) Przeciążenie ruchem turystycznym ma niekorzystne skutki również dla Namydl tu rystów, co objawia się w formie wzrostu kosztów utrzymania, zwiększonym imhti samochodów, zatłoczeniu restauracji, sklepów itp. Jak [wdają A. Williams I P. Teo [1992], w zajmującym blisko 15 ha i oddanym do użytku w 19HH r. l eutium rekreacyjno-rozrywkowym „Pasir Ris Resort” (Singapur), już po kilku lat mli od czuwano nadmierne przeciążenie niektórych urządzeń, np. w kawiarni mogące| przyjmować jednocześnie 500 osób, często przebywa jednorazowo nawet 900 osób

Ze zmianami w funkcjonowaniu instytucji społecznych wiążą się ściśle prze miany postaw i zachowań ludności. Zdaniem K. Przecław sk i ego 11979. 8.184] przejawia się to przede wszystkim w większej tolerancyjności w stosunku do od miennych przekonań i zachowali, jakie często reprezentują turyści. Jednocześnie mieszkańcy obszarów recepcyjnych przejmują od turystów wiele postaw i zneho wań, nie zawsze pozytywnych. Ogólnie można stwierdzić, że zmiany pod wpły wem turystyki są bardzo bliskie przemianom w postawach oraz zachowa niach pod wpływem procesów urbanizacyjnych (urbanizacja społeczna). Jak j>o daje W.C. Husbands |I986|, zmiany zachowań ludności miejscowej |>od w|>ły-wem turystów są zauważalne m.in. w odniesieniu do sposobów spędzania wolnego czasu.