HISTGosp13

latającego. Potem powstało kilka maszyn przędzalniczych- pierwszą w 1764 r wynalazł James Hargreavaes opartą o napęd wodny. Potem w 1787 r Edmund Cartwright wynalazł krosno mechaniczne, zastępując całkowicie produkcję ręczną. Przemysł ciężki: topione żelazo wymagało mechanicznej obróbki. W 1794 Henry Maudslay wynalazł pierwszą tokarkę- obrabiarkę. Zaczęła się epoka produkcji maszyn za pomocą maszyn. Czas na udoskonalenie napędu - James Watt udoskonala maszynę parową. Zwiększenie sowbody lokalizacji przemysłu- uniezależnienie od warunków klimatycznych. Rewolucja w transporcie rozwój produkcji fabrycznej spowodował zapotrzebowanie na przewóz dużej ilości żelaza i produktów stalowych, tradycyjny kanał transportu- wodny, lądowy już nie wystarczał. Parowe statki- Robert Fulton 1804. 1814 lokomotywa- gregorge Stephenson. Powstała kolej żelazna a w 1825 ruszyła linia regularna Stockton- Darlington. Łącznie w 1840 r dhtgość tras kolejowych wynosiła 1350 km, 10 lat później 10 tys. km 1/3 gospodarczej działalności świata w rękach Anglii. Zmieniła się też struktura handlu zagranicznego-importowano tylko i wyłącznic surowce i żywność natomiast eksportowano wyroby tekstylne i metalowe. Anglia- wzrost produkcji, inne kraje jak Chiny. Indie- spadek. Zalew tanich twarów z Anglii doprowadził do dczindustrializacji przemysłu w innych krajach. Wydobycie węgla kamiennego- Anglia 67% światowej produkcji, surówka żelaza 35 min ton rocznie. Huty to Glasgow. Brimingham. Dudley. Przemysł bawełniany 50 % światowego tabl. s. 104.

Wpływ rewolucji na USA i kontynent europejski. Rewolucja przemysłowa nie miała miejsca w innych krajach aż do 1820 r. W Europie wynikało to z przedłużonych stosunków feudalnych, z jednej strony zapóźnienie dawało Anglii szansę na supremację, z drugiej inne kraje miały wzorce, które dawały nadzieję na przyspieszenie tempa ich rozwoju, np. dziedziny techniczne. Pomimo tego Anglię wyróżniał znaczny stopień akumulacji kapitału-inne kraje nie mając takiego, nie mogły pozwolić sobie na równomierny proces rewolucji we wszystkich częściach, stąd ich rewolucja i rewolucja USA miała charakter regionalny. Tworzono tzw. oazy przemysłowe- zagłębia górnicze, metalurgiczne etc. intensywnie rozwijała się natomiast sieć kolei żelaznych. Drugim jeśli chodzi o siłę ekonomiczną państwem była po Anglii Francja. Jednak tam wciąż trwał silnie zakorzeniony merkantylizm handlowy i utrzymana pozycja szlachty. Chłopi nie posiadali swej własności- wciąż dzierżawa terminowa bądź wieczysta, presja buiżuazji o dostęp do życia politycznego- nie miała praw. 1789-1799 wlk rewol franc stworzyła przesłanki do uprzemysłowienia Francji i dokonania gruntownych przeobrażeń ustrojowych. 1804 kodeks cywilny-wołność wyboru zawodu, własność jako prawo absolutne. 1807 Kodeks Handlowy- regulacja prawa spółek: jawnej, komandytowej, akcyjnej, wojny napoleońskie ograniczały rozwój gospodarczy, pojawiła się konkurencja z zewnątrz.

Belgia- od 1830 intensywny rozwój przemysłu hutniczego i węglowego. Dzięki zasobom naturalnym: ruda żelaza, węgiel rozwój kolei a produkcja przemyłowa drugie m-ce na świecie. Największe ośrodki to Gandawa . Bruksela, Gcrainy. Słynny przemysłowiec Coccrill. Ogólnie od 1850 rewol. przemysł Dania. Holandia. Szwajcaria, skandynawskie. Królestwo Polskie

Konsekwencje rewolucji przemysłowej: ekonomiczne i ogólnospołeczne. Ekonomiczne to przejście od gospodarki stagnacyjnej do dynamicznej, zmieniającej się błyskawicznie pod wpływem procesu technicznego. Koncentracja produkcji, zmiana liczby przedsiębiorstw, maszyny zamiast ludzi- zmiana organizacji produkcji, wzrost wydajności pracy. Produkcja masowa, nie liczenie na zysk od jednostki towarowej lecz od ilości sprzedanych egzemplarzy. Wśród bogatych i inwestujących zrodziła się burżuazja przemysłowa. Pojawienie się kolei i tzw gorączka kolejowa sprawiły że koszty transportu uległy obniżeniu

Społeczne to: miasta- generowały znaczną część dochodu narodowego . przyspieszenie

procesu urbanizacyjnego- aglomeracje i skupiska fabryczne tabl. sili.

luddyści

burżuazja inteligencka proletariat fabryczny

ZAJĘCIA NR 9

Okres rozwoju kapitalizmu monopolistycznego

Definicja kapitalizmu monopolistycznego: związany z postępem w produkcji przemysłowej i metodach wytwarzania dóbr materialnych, który występował na tle II rewolucji przemysłowej wraz z towarzyszącą jej konsolidacją przedsiębiorstw i banków. Nowoczesne rozwiązania techniczne i organizacyjne zostały wprowadzone, jako antidotum na szerzący się od 1873 kryzys gospodarczy. Epokę charakteryzuje przejście od tzw. wolnego handlu do polityki neoprotekcjonizmu. Ncoprotekcjonizm polegał na promowaniu koncepcji państwa jako podmiotu samowystarczalnego i odcięciu się od konkurencji światowej. Niezbędnym warunkiem do jego realizacji była ekspansja kolonialna, zwiększenie wpływu państwa na rozwój gospodarczy, upaństwowienie transportu i przedsiębiorstw ushigowych-poczty. kolei, gazowni. Następowało więc odrzucenie działań o charakterze kosmopolitycznym. Ncoprotekcjonizm był nacechowany silnym nacjonalizmem. Wysokie cła importowe na płody rolne i wyroby przemysłowe. Po 1890 r w większości europejskich

bezrobocia. Ceny były efektem jednostronnych decyzji monopolistów a nie efektem rachunku ekonomicznego. Koncentracja kapitału powodowała, że największe monopole starały się dyktować ceny nie tylko w kraju ale i na rynkach światowych. Walka o strefy wpływów między związkami monopolistycznymi zaostrzała się. Nie istniała możliwość powstania jednego ogólnoświatowego monopolu. Zawiązywano więc porozumienia wielkich przedsiębiorstw na rynku m- narodowym co de facto oznaczało monopol ponad graniczny. Próba koncentracji i centralizacji kapitału także w bankowości. Skupywanie akcji do tzw. pakietu kontrolnego, udzielanie kredytów mniejszym bankom przez większe. W efekcie bankowa wolna konkurencja przestała istnieć a rynek zdominowała grupa kilkunastu banków. Doszło do połączenia kapitału bankowego i przemysłowego co stworzyło kapitał finansowy. Władająca nim grupa nazwana oligarchią finansową. Oligarchowie mając ogromny kapitał wpływali na kierunki rozwoju firmy i sposób sprawowania w niej władzy. Najsłynniejsze rodziny oligarchów to: Rotschild. Heine. Bamberger, Mendelssonos, Odier, Rockeffeler, Morgan. By pominąć antytrustowe ustawodawstwo tworzyli holdingi działające na zasadzie spółek akcyjnych. Noty giełdowe.

Przeobrażenia w systemie bankowo- walutowym: Rozwój gospodarki kapitalistycznej skutkował zmianami w systemie pieniężnym. Rozpowszechniono pieniądz papierowy na przełomie XVIII i XIX w. Miał bimctalistyczne pokrycie w złocie i srebrze. Binietalizm polegał na trudności w utrzymaniu właściwej proporcji pomiędzy wartością złota i srebra. Przyszłość upatrywano w rozwoju kredytów inwestycyjnych, długoterminowych i stabilnych. Powołano łacińską unię monetarną grupującą europejskie kraje bimetalistyczne jak: Bułgaria. Francja. Serbia. Włochy. Belgia. Szwajcaria. Grecja, Finlandia, Hiszpania. Ustalono relację wartości pomiędzy złotem a srebrem na 1:15,5. Wzrost wydobycia srebra spowodował jego deprecjację. W związku z tym zmieniono proporcję na 1:20 , jednakże w kolejnych łatach musiała ulec ona zwiększeniu. Następną innowacją było wprowadzenie systemu waluty złotej. Oznaczał on, że wartość walut krajowych miała określony stosunek tzw. parytet do złota, którego ilość musiała odpowiadać ilości emisji banknotów w danym kraju, z tego względu udawało się utrzymać kurs walut na stałym poziomie. Monometalizm- złoto jedynym środkiem płatniczym, został zamieniony na bimetalizm, a monety srebrne jedynie jako bilon. Przyjęto nowy system upraszczający większość bankowych operacji sprzyjając rozwojowi bankowości, przemysłu i handlu. Kredyty krótkoterminowe zostały zdominowane przez długoterminowe. Stworzono banki emisyjne centralne, które były upoważnione do wypuszczania w obieg pieniędzy papierowych. Pojawił się też Bank centralny, określający stopy procentowe i będący przez to kreatorem gospodarki i oddziałujący na politykę pieniężną

ZAJĘCIA

Gospodarka europejska w latach 1939 -1945. Interwencjonizm niemiecki i jego wpływ na ekonomię poszczególnych krajów

Geneza- w stronę wojny: 1935-1939

Hitler czynił przygotowania do wojny już od 1935, gdy jego partia wygrała wybory. W rezultacie oznaczało to poddanie kontroli całości życia społecznego przez struktury państwa totalitarnego. Terror polityczny dotknął przede wszystkim partie opozycyjne. Ponadto rozpoczęto działania zmierzające do uzyskania Lebensraum- inne narodowości w szczególności Żydzi były prześladowane a majątki ich konfiskowano. Niemcy rozpoczęły zrywać postanowienia Traktatu Wersalskiego. W 1935 odzyskano Zagłębie Saary a potem Nadrenię. W 1938 nastąpiło przyłączenie Austrii do Niemiec- anschłuss a potem na mocy układu monachijskiego Czechosłowacja.

Organizacja niemieckiej gospodarki- miała ona charakter gospodarki kierowanej tj. stosującej pełny interwencjonizm składający się z centralizmu, planowania i kontroli państwowej). W ramach układów korporacyjnych reglamentowano produkcję poszczególnych towarów, co przyczyniło się do ograniczenia rynku. Producentów rolnych przymuszano do tworzenia korporacji i pracy na dużych łączonych gospodarstwach rolnych, takie tylko bowiem miały zdaniem polityków sens.. Przemysł i handel z kolei był w rękach tzw. grup gospodarczych, obejmujących 7 dziedzin gospodarki narodowej: przemysł, handel, rzemiosło, ubezpieczenia, energetyka, turystyka). Później grupy te przekształcono w tzw. Front Pracy ściśle powiązany z NSDAP. W 1936 podjęto realizację planu czteroletniego, którego celem miało być uzyskanie pełnej niezależności surowcowej dla Niemiec. Związane z tym było przestawienie przemysłu niemieckiego na tory produkcji wojskowej, bo zbrojenia napędzały znakomicie koniunkturę- potrzebowały dużej ilości surowców i materiałów dając zatrudnienie bezrobotnym i nie obciążając rynku nadprodukcją. Autarkia jako podstawa gospodarki Niemiec. Produkowano też syntetyki i nawozy sztuczne by utrzymać niezależność przemysłową i rolniczą.

Efekty działań- Niemcy w 1939 głównym producentem aluminium na świecie, najlepsi w produkcji tworzyw sztucznych, bezrobocie nic istniało.

Włochy: wychodzenie z kryzysu, propagowanie korporacjonizmu. Intensyfikacja robót publicznych- melioracje, zalesianie, porządkowanie miast. Dążenie na wzór Niemiec do uzyskania autarkii. Wzrost gospodarczy podporządkowany rośnięciu potęgi państwa a nie konsumpcji krajów zaobserwowano prohibicjonizm- nieopłacalność importu ze względu na wysokie cła do 100%. Pod koniec XIX w krajami, które nie uległy tendencjom neoprotekcjonistycznym były: Anglia, Holandia, Belgia, Dania.

Koncentracja produkcji i centralizacja kapitału: postęp technologiczny stal się stymulatorem wzrostu produkcji, wpływając jednocześnie na proces łączenia się kapitałów i przedsiębiorstw w sytuacji, gdy osiąganie zysków gwarantujących opłacalność produkcji dla pojedynczego przedsiębiorcy było niezwykle trudne. Najbardziej kosztowny a poprzez to podatny na koncentracje kapitału był przemysł ciężki, na którym bazowała znaczna część ówczesnej gospodarki. Rozwinęły się nowe gałęzie przemysłu: chemiczny, elektrotechniczny górnictwo naftowe. Coraz większą wartość przedstawiał tzw. kapitał trwały w postaci licznych hal produkcyjnych i nowych urządzeń technicznych. Podnosiła się bariera inwestycyjna tak dla nowych, jak istniejących przedsiębiorstw. Proces inwestycyjny i długość jego trwania determinowała tempo amortyzacji lokowanego kapitału. Z drugiej strony coraz liczniejsza konkurencja wymuszała na przedsiębiorcach wdrażanie coraz to nowych metod produkcji, czy wydobycia i walki o obniżanie kosztów uzyskania wyrobu. Na wolnym rynku tylko takie zakłady miały bowiem szanse przetrwać. Postęp technologiczny wykluczał z gry przestarzałe zakłady i linie produkcyjne. Wszystko było jednak ze sobą powiązane np.: rozszerzenie możliwości transportowych, umożliwiło ściągnięcie taniego zboża z Rosji i USA. Tym samym spadły dochody rolników, którzy nie zamówili tak znacznej liczby produktów przemysłowych.

Kryzys gospodarczy z lat 1873-1874 zapoczątkował tworzenie się aż do 1900 r przedsiębiorstw o kapitale scentralizowanym, wypierających przedsiębiorstwa małe. To cecha charakteryzująca kapitalizm monopolistyczny. Dominacja wielkich przedsiębiorstw odnosiła się głównie do przemysłu ciężkiego. Zarysował się więc proces przejścia od indywidualnej własności do przedsiębiorstw o charakterze spółek akcyjnych. Kapitał składał się z udziałów wielu osób, a wielkość przedsiębiorstwa przestała zależeć od wielkości kapitału indywidualnego. Wywarło to wpływ na zdynamizowanie rozwoju gospodarczego. Proces łączenia kapitału mógł odbywać się także przez wchłanianie przedsiębiorstw mniejszych przez większe i silniejsze, lub też w efekcie ruchu połączeniowego, czyli fuzji. Nastąpił zatem proces zastępowania wolnokonkurencyjnego kapitalizmu monopolami, czyli przedsiębiorstwami o ogromnym potencjale finansowym. Powstanie wielkich struktur przedsiębiorstw, poprzedziły nieformalne umowy krótkotrwałe zwane porozumieniami dżentelmeńskimi. Dotyczyły ustalania i utrzymywania cen producentów tych samych produktów, czy podziału rynku wg. zasady terytorialnej lub wielkości sprzedaży. Koncentracja produkcji w monopolach przebiegała poziomo (wcześniejsza) lub pionowo (późniejsza). Pionowa koncentracja kapitału polegała na łączeniu w jednym przedsiębiorstwie kilku gałęzi przemysłu. Chodziło głównie o produkcję dóbr inwestycyjnych i skomplikowanych dóbr konsumpcyjnych, niezbędnych do wykonania kolejnych etapów obróbki surowca np. wydobycia rudy do wytopu stali. Koncentracja pozioma dotyczyła szerszego podporządkowania przedsiębiorstw tej samej branży, jednemu ośrodkowi decyzyjnemu. Celem powstania monopoli było po pierwsze eliminacja konkurencji w celu uzyskania swobody ustalania cen (zysk na max). W każdej gałęzi przemysłu kluczową pozycję uzyskiwało kilka przedsiębiorstw wytwarzających nawet % produkcji. Wtedy dochodziło o zawiązania oligopolu, czyli kilku monopoli konkurujących ze sobą i starających się kontrolować jak największą część rynku. Wyróżnia się kilka sformalizowanych postaci Związków monopolowych na zasadzie połączeń gospodarczych i prawnych, bądź tylko gospodarczych, przy zachowaniu odrębności formalno- prawnej. Są to

Kaitel: Najprostsza forma monopolistycznych związków, skupia producentów tej samej branży, którzy ustalają ceny surowców i wyrobów oraz ich ilości (limity). Poza tym dokonuje podziału rynków zbytu, ustala warunki sprzedaży i terminów płatności. Jeżeli jedno przedsiębiorstwo było producentem kilku gałęzi przemysłu mogło wchodzić w skład kilku karteli. Najwięcej karteli utworzono w Niemczech

Trust: jeszcze ściślejsza forma związku monopolowego, polegająca na łączeniu przedsiębiorstw tej samej bądź pokrewnej branży pod stałym zarządem koordynującym wielkość produkcji i poziom cen. Przedsiębiorstwa wchodzące do trustu zrzekały się samodzielności i całkowicie podporządkowywały kierownictwu. Podział zysków zależał od ilości zdeponowanych akcji zrzeszonych przedsiębiorstw. Trusty powstawały przede wszystkim w USA i Anglii.

Koncern: forma monopolu pod centralnym zarządem lecz z odrębną osobowością prawną, powstającą najczęściej przez wykupywanie akcji mniejszych przedsiębiorstw przez większe. Najczęściej na drodze koncentracji poziomej, czyli tej samej branży, rzadziej pionowej.

Holding: grupa firm o wzajemnych powiązaniach kapitałowych na czele których stoi podmiot dominujący z pakietem kontrolnym.

Liczba monopoli bardzo szybko rosła: 1890- 210, 1905- 366. Liczba trustów w USA 1900- 185, 1907- 250. Porozumienia monopolistyczne zmierzały do zorganizowania rynków zbytu dla swych wyrobów, by zmaksymalizować zyski, przy eliminacji konkurencji. Jednocześnie przyczyniały się do racjonalizacji produkcji, obniżenia kosztów produkcji, wprowadzenia standaryzacji i normalizacji wyrobów. Negatywnym efektem było zawyżanie cen co zmniejszało popyt, a tym samym ograniczało produkcję i stymulowało wzrost

Hiszpania: 1936 zwycięstwo w wyborach Lewicowego Frontu Ludowego, generał Franco występuje przeciwko władzom republiki. Wybucha wojna domowa na skalę międzynarodową. Od 1939 Franco dyktatorem Portugalia: Salazar i rządy dyktatorskie 1939 -1945

Ekonomiczne przesłanki wybuchu wojny

Pakt o nieagresji z Polską- wypowiedzenie przez Hitlera w 1939 r. Francja i Wlk. Brytania dają Polsce gwarancje, ale były nieprzygotowane do wojny. Porozumienie z ZSRR -Pakt Ribbentrop- Mołotow świadczący o podziale strefy wpływów w Europie środkowowschodniej. W zamian ZSRR wspiera Niemcy surowcowo.

Charakter wojny: długotrwałość, wielki zasięg geograficzny, maksymalne zaangażowanie potencjału ludzkiego, wykorzystanie nowoczesnych metod i taktyk walki.

Konwersja gospodarki- skutki podobne jak przed I wojną światową tj maksymalna produkcja wojenna, gromadzenie niezbędnych surowców strategicznych, mobilizacja siły roboczej. Liczebność armii: Francja- 5 min. Anglia, 4,6 min, Niemcy 10, 2 min, ZSRR 11,2 min. USA 12 min

Gospodarka wojenna

Anglia- wprawdzie była w stanie wojny z Niemcami od 3. 09 ale nie podejmowała działań wojennych. Dopiero po klęsce Francji w 1940 r zdecydowano się na powołanie gabinetu wojennego i militaryzację gospodarki. Produkcja czołgów i samolotów oraz łodzi podwodnych. Wprawdzie wyspy były chronione przed bezpośrednią inwazją wroga, ale niezbyt samowystarczalne tj. uzależnienie gospodarki od dostaw surowców z podlegających jej kolonii. Niemcy od razu w ten sposób uderzyli, że podjęli się paraliżowania angielskiego transportu i floty handlowej (tzw. bitwa o Atlantyk- rozwinąć). W tym czasie Anglia rozwijała na wyspach rolnictwo- zasiewy zwiększono o 66%. W przemyśle zwiększono mobilizację siły roboczej, wydłużono dzień pracy. Rosło zadłużenie zagraniczne- Anglia szukała środków także w pożyczkach w USA. Problemy z ruchami odśrodkowymi w krajach zależnych jak Australia, czy Kanada.

USA: Przystąpiły do wojny w 1941 r po japońskim ataku na Hawaje. W tym samym roku Roosvelt podpisał Lend Lcase Act zgodnie z którą USA miało wspierać inne kraje wałczące z Niemcami a ich sytuacja miała znaczenie dla amerykańskiej racji stanu (wyjaśn pojęcie) Łącznie udzielono pomocy na 50 mld dolarów 42 krajom. Po wybuchu wojny z Japonią przestawiono gospodarkę USA na tory wojenne, produkcja przemysłowa wzrosła 2 krotnie a zbrojeniowa 13 krotnie. Od 1942 Stany były największym producentem militariów na świecie. Także rolnictwo USA przeżywało doskonałą koniunkturę. Nie wprowadzono więc reglamentacji żywności, a jedynie ograniczono produkcję artykułów luksusowych.

ZSRR: do końca 1941 wskutek uderzenia wojsk niemieckich pod okupacją Rzeszy znalazła się europejska część ZSRR- 33% produkcji przemysłowej, 38% produkcji zboża. Dokonano ewakuacji ok. 1,5 tysiąca zakładów przemysłowych z terenów zagrożonych uderzeniem na Ural, Syberię i do Azji Środkowej. Doprowadzono w ten sposób gospodarkę ZSRR do całkowitej dezorganizacji co utrudniło sytuację militarną. Kłopoty z obniżającym się poziomem produkcji przemysłowej (o ok. 10 min ton stali) i żywności. 30.06.1941 Stalin tworzy komitet obrony któremu sprawy gospodarki i obronności państwa miały być całkowicie podporządkowane. Nastąpiła maksymalna centralizacja. 1943-1944- poprawa i maksymalizacja produkcji, dokonano aktywizacji gospodarczej regionów dotychczas zaniedbanych pod tym względem a bogatych w surowce: Syberia- metale kolorowe, surowce. Katastrofa natomiast w zakresie rolnictwa, brak rąk do pracy. Ludność cywilna została objęta systemem kartkowym ponieważ wyżywienie armii stało się priorytetem Niemcy 1942-1945 od końca 1941 Niemcy posiadały terytoria 1700 km 2 i 350 min ludzi, to Niemcy miały stać się przemysłowym centrum Europy zaś inne podbite tereny miały po prostu dostarczać surowców. Niepowodzenie planów wojny błyskawicznej o ZSRR spowodowało, nasilenie produkcji wojennej. Po klęsce staliningradzkiej Niemcy ogłaszają wojnę totalną. Ograniczenie produkcji na potrzeby cywilne, przemieszczanie robotników z zakładów cywilnych do zbrojeniowych, wprowadzono przymus pracy, to sprawiło, że produkcja Niemiec w porównaniu z 1939 przekraczała w 1943 poziom 4 krotnie. Gdy koalicjanci zaczęli tworzyć pierścienie wokół Niemiec tym ostatnim zaczęło brakować surowców. Lotnictwo aliancki niszczyło niemieckie obiekty przemysłowe. Niemcy część produkcji przenosili do opustoszałych kopalń. Nastąpił konflikt między potrzebą ludzi dla armii a siłą roboczą do fabryk. Musiano ściągać obcą siłę roboczą- często więźniów, jeńców etc. Od połowy 1944 w Niemczech nastąpiła dezorganizacja produkcji zbrojeniowej, alianci „dokuczali" coraz bardziej. Droga do destrukcji gospodarki Niemieckiej- stała otworem.

Kraje Afryki i Azji: w większości były to kraje kolonialne, których sytuacja zależała od polityki mocarstw macierzystych. Przede wszystkim kraje pólnocnoafrykańskie należące do Francji i Włoch a po części i Anglii. Nastąpił rozwój miejscowego przemysłu i rzemiosła, zwiększenie znaczenia politycznego i gospodarczego burżuazji narodowej. Procesy te zachodziły wskutek wojny i zahamowania eksportu do potęg kolonizujących. W Indiach produkcja przemysłowa wzrosła w latach 1939-1945 o 27%. Rozwój dużej ilości przedsiębiorstw, które choć technologicznie dość prymitywne zatrudniały dużą liczbę robotników. 1944 w Ugandzie powstaje pierwsza fabryka włókiennicza korzystająca z