HPIM4401

66 Aleksander Maniery

liniowania sytuacji przebiega na ogół w obecności (faktyq. nej lub wyimaginowanej) innych aktorów, determinowanych przez i determinujących odrębne porządki istotności, wtenczas uznać trzeba, że definiowanie sytuacji sprowadza sic do kwestii udarnych interakcyjnie, czyli — by sparafrazować Garfinlda — wystaroających-dla-praktyanych-zamicrzeń implementacji składników wiedzy jednostki, a w sytuacjach problematycznych — usilnych prób ^kalibrowania tego, co wymyka się w konkretnej sytuacji definiującej mocy podręcznych schematów.

Odwołanie się do wiedzy społecznej i jej aplikacji w trakcie definiowania aspektów otoczenia przez aktorów wymap jednak dodatkowego wyjaśnienia. Zdolność aktorów do rozwiązywania codziennych „łamigłówek” w postaci konkretnych sytuacji potocznego wyboru nie polega wyłącznic na implementacji nabytych uprzednio składników wiedzy, nic jest „prostą” pochodną — jak powiada Schutz — sedymentacji specyficznych doświadczeń. Zasób wiedzy obejmuje nie tylko to. co rcplikowalnc jest w najrozmaitszych /.rutynizowa* nych czy nawykowych czynnościach, ale także, wiedzę jednostki na temat własnego ciała jako centrum doświadczenia, która co prawda podlega przemianom, ale każdorazowo stanowi to. co jest dane, stanowi doświadczeniową „teksturę . Skonstatować tu trzeba zasadniczą rozbieżność pomiędzy stanowiskiem Biumeta i Schulza. Blumer zdecydowanie odrzuca determinującą moc wiedzy o świecie społecznym tak w sensie „stratygraficznym", jako zestawu sedymentacji dotyczących pewnych typów doświadczeń, jak „reksturałńyni", to jest odnoszącym się do „podłoża", na którym następuje konstytucja znaczenia, skupiając Się na interakcyjnym wypracowywaniu linii działania. Czy doprawdy wiedza o socjobiogra-ficznej karierze alter ego, właściwych inu oczekiwaniach

Idea definicji sytuacji

i obowiązujących schcmatyzacjach społeczno-kulturowych jest nicznacząca w procesie interpretacji? „Intcrprctatywny" dogmat Chimera prowadziłby wprost do jakiejś formy socjoki-nezy. gdyby konsekwentnie uznać, iż interpretacje aktorów nie mają nic wspólnego z wiedzą społeczną. Schutz zdaje się. w moim przekonaniu, przezwyciężać teoretyczne dylematy Blumera pizez uznanie współdeterminującej gry różnego rodzaju „czynników" i „obramowań", konieczności, możliwości i dobrowolności, pojmowanych w kategoriach współzależności systemów istotności: tematycznego, interpretacyjnego i motywacyjnego.

Interpretacja zachodzić może, według Schutza, na dwu podstawowych poziomach. Pierwszy z nich obejmuje „zautomatyzowane" rozpoznanie tematu, nieprobłemacyczną, rutynową (a przez to — narzuconą) koincydencję tematu i składników wiedzy. Nic oznacza to tożsamości tematu i interpretacji, lecz ścisłą odpowiedniość zabiegów interpretacyjnych z tematycznymi strukturami istotności (Schutz, Luckmann 1973: 198). Drugi poziom interpretacji obejmuje eksplikację problemu, odnosząc się do umotywowanych prób i wysiłków, aby uczynić nieproblcmatycznym i zrozumiałym to, co zatraciło swoją samozrozumiałość i oczywistość, wymykając się spod mocy oddziaływań społecznych schematyzacji. Dokładniej rzecz biorąc, wszelkie zabiegł interpretacyjne podlegają rozmaitym uwarunkowaniom ściśle sytuacyjnym, kluczowe jest bowiem, w jakim stopniu sam aktor w konkretnej sytuacji skłonny jest uznać własne i narzucone interpretacje za wystarczające objaśnienia dotyczące obiektów i zachodzących zdarzeń (Schutz, Luckman 1973: 207-208).

Interpretacja jest pewnego rodzaju przymusem, tak jak bycie-w-sytuacji stanowi egzystencjalną konieczność. Aktor społeczny, bez względu na to, czy czyni to bezwiednie, auto-