HPIM4447

Hanna śuńdła~Z*^rmk

bic w zależności od (ego. jakiej „ankietowej" sytuacji dotyczyły. A co szczególnie istotne: treść wypowiedzi swobodnych wskazywała na to, że osoby wybierające tę ewentualność nie różniły się „menralnościowo" od osób wybierających dpowiedzi z kafeterii. Treść ta wskazywała bowiem na to, że osoby decydujące się na własną wypowiedź, bądź negują konwencję ankiety, zgodnie z którą określona sytuacja była przedstawiona jako nieodwołalna, bądź pragną wypowiedzieć się „od siebie”, tłumacząc, albo dlaczego określona wartok jest dla nich bardzo ważna, albo dlaczego ją odrzucają, alko dlaczego choć uznają ją za ważną, nie kojarzą jej z poczuciem sensu życia. Zarówno odrzucenie konwencji ankiety, jak potrzeba wypowiedzenia się od siebie nie są cechami wyróżniającymi „mcntalnościowo" autorów wypowiedzi swobodnych od reszty populacji. Przyjęłam więc — nieco ryzykownie, przyznaję — założenie, że sposób interpretacji pewnych kategorii, który można było odczytać z wypowiedzi swobodnych jest reprezentatywny dla całej populacji i odsłania pewne aspekty horyzontu światopoglądowego, w kontekście którego porusza się badana młodzież, dokonując swych wyborów.

Dlatego też — przy analizie materiału — wypowiedzi swobodne traktowałam jako swoisty klucz interpretacyjny, dzięki któremu staje się możliwe lepsze zrozumienie tego. jak

w świadomości respondentów — także tych. którzy wybierają pytania z kafeterii — jawią się poszczególne kategorie figurujące w ankiecie.

Konstrukcję narzędzia poprzedził pilotażowy sondaż, który miał na celu po pierwsze ustalenie, jakie sytuacje młodzież może odczytać jako kojarzące się z poczuciem sensu życia, a po drugie, jakich argumentów używa uznając konkretne sytuacje za takie, które posiadają więcej walorów niż wad. bądź za takie, które co prawda uznaje za dolegliwe, ak

159

Kśbttwo — próba charakteru

doniesienia. Materiały zdobyte w pilotażowym sondażu stały «? podstawą konstrukcji ankiety. Ankieta rosiała następnie pośrednio spilotowana w 1991 roku. na próbie 90 studentów szkół wyższych.

Przy konstrukcji tej ankiety — mniej dbano o to, by spełniała ona wymogi formalne, a bardziej o to. by wywołała zainteresowanie, poruszyła psychicznie, pobudzała refleksję, przypominała naturalną sytuację „rozmowy", a tym samym pozwoliła na ujawnienie autentycznych postaw.

Sposób odbioru przez młodzież ankiety, jak również wygłaszane przez nią — na temat ankiety — opinie, świadczyły o tym. że ankieta rzeczywiście odpowiadała tym warunkom.

Sytuacje przedstawione w ankiecie można było pogrupować na trzy kategorie. l)o karegorii pierwszej zaliczały się sytuacje odnoszące się do ogólnego „sposobu bycia w święcie’. Oto one: I) kalectwo, 2) brak podmiotowego sprawstwa w kierowaniu swoim życiem, 3) postępowanie niezgodne z zasadami moralnymi, 4) podobieństwo do innych brak poczucia oryginalności i odrębności. 5) życie, w którym brak jest silnych przeżyć emocjonalnych. 6) życie męczące, pełne napięć i stresów.

Do kategorii drugiej zaliczały się sytuacje związane z życiem osobistym. Oto one: 1) brak w życiu stałego partnera,

2) jego utrata z racji odejścia łub śmierci. 3) brak przeżycia prawdziwej miłości, 4) bezdzietność. 5) małżeństwo zawarte i utrzymywane wyłącznie ze względu na narodzone dziecko.

Do kategorii trzeciej wchodziły sytuacje bezpośrednio lub pośrednio związana ze sferą zawodową. Oto one: I) brak szczególnych uzdolnień. 2) ubóstwo, 3) brak sukcesów posiadających znaczenie prestiżowe lub materialne, 4) bezrobocie, 5) konieczność wejścia w układy rywalizacyjne, 6) nieciekawa praca.