IMAG0051

stopnia ich przystawania, zależą według tej teorii trudności i szanse powodzenia pracy tłumacza. Lew posługuje się terminem pasma wnrianiów tłumaczeniowych

(Srdarun) ss Cbcrscoaings>ari anten — Levy 1981:225),

przez które rozumie ilość dostępnych w języku docelowym ekwiwalentów znaczeniowych danego pojęcia, wynikającą z jakości segmentacji rzeczywistości, dokonanej w tym języku i przez ten język. W segmentacji świata, jaka dokonała się poprzez język niemiecki, słowo bedingen (słownikowe tłumaczenie na język polski: 1. wymagać, (ujwarunkować, 2. powodować, stanowić przyczynę), mieści się w tym samym segmencie, co Ding (według słownika niemiecko-polskiego: rzecz, przedmiot, sprawa, coś). Ten związek segmenta-cyjno- etymologiczny dał asumpt Heideggerowi do nadania znaczenia filozoficznego pojęciu be-dingen, które w kontekście jego rozważań oznacza nadanie rangi rzeczy, wprowadzenie do szeregu rzeczy (Heidegger 1985:220). Praca tłumacza będzie tu polegać na przeniesieniu doświadczenia Heideggera na mapę segmentacji języka polskiego (stworzeniu semantycznie adekwatnego szeregu etymologicznego) lub na opisie tego doświadczenia z perspektywy segmentacji niemieckiej (tłumaczenie słownikowe, poparte niezliczonymi objaśnieniami).

Koncepcja Levy’ego charakteryzuje się troską o nadanie badaniom nad przekładem statusu naukowego poprzez dostarczenie im odpowiedniej metody. Jedną z postulowanych metod jest wielokrotny przekład na język docelowy tego samego tekstu przez różnych tłumaczy, a następnie odwrotny przekład przekładu na język oryginału. Metoda ta miałaby umożliwić stwierdzenie konkretnych przesunięć, dokonywanych przez tłumaczy, i wyprowadzenie z nich ge-neralizacji, czyli tendencji, ale także wykazać wynikające z nich „zyski i straty” (Popovic 1984:99). Tendencje, o których mowa, mogłyby zdaniem Levy’ego mieć np. charakter dywergencyjny (skupiający), bądź konwergencyjny (rozpraszający), w zależności od tego, czy tłumacz korzysta z szerokiego, czy wąskiego pasma wariantów (Levy 1981:225f). Rozpoznanie takich tendencji w przekła-

dzie umożliwiłoby ogólne wnioski, co do wzajemnych relacji semantycznych pomiędzy dwoma językami.

Metoda Levy 'ego, polegająca na tłumaczeniu wstecz, przyniosła w efekcie odkrycie dwu cech charakterystycznych dla przekładu, jako czynności metaliterackiej. Po pierwsze, jest to wybór środków leksykalnych w procesie przekładu: regułą jest, że tłumacz wybiera spośród wszystkich ekwiwalentów leksykalnych, jakie ma do dyspozycji, te słowa, które posiadają znaczenie najbardziej ogólne, i że są to zarazem te najczęściej używane. Po drugie, faktem jest, że tiumacz budujący zdania, ma tendencje do wyrażania związków logicznych nawet wówczas, gdy nie ma ich w oryginalnym tekście - nazywa się to ulogicznianiem wyrażenia. Powód tego typu postępowania tłumacza można postrzegać w kategoriach starania o zachowanie komuni-kowalności wyrażenia.

(Levy's method of backward translation rcsulted in Iwo findmgs charactcnstic of translation as a type of metalitcrary ąctiyity. Firstly, it is a choice oflraical means in the process of translation: As a rule thc translator choscs words with thc most generał meaning of the whole numbcr of lexical equivalents at his disposal, at the same time, the most frequent ones. Secondly, it is a fact that the translator, in con-structing scntcnces, tcnds to cxpress logical rclations even though therc are nonę in the original tcxt - it is callcd thc logicalization of cxpression. The reason for this kind of translator’ s activity can be seen in his effort to prescrve the communicability of translation - Popovic 1984:100).

Metoda Levy’ego oraz cel, jakiemu miała służyć, stanowiły najwyraźniej krok w kierunku studiów nad przekładem, postulowanych w pierwszym rzędzie przez manipulistów szkoły niderlandzkiej i izraelskiej (por. roz. 11.12). Tłumacz tekstu literackiego ma do wyboru metodę iluzji i deziluzji: Tłumacz ilazjonistyczny ukrywa się za oryginałem, który przedkłada zarazem czytelnikowi bez pośrednika, z zamierzeniem wywołania u niego przekładowczej iluzji, mianowicie iluzji czytania pierwowzoru.

(Der illusionistische Obcrsetzcr vcrbirgt sich hinter dem Original, das cr gle-ichsam ohne Mittler dem Leser mit dem Ziel vorlcgt, bei ihm eine ubetsetzerische • Illusion zu wecken, namlich, daB cr die Vorlage lese - Levy 1969:31f).

Odpowiednio tłumacz deziluzjonistyczny rezygnuje z zabiegów dostosowania przekładu do oczekiwań czytelnika i pozostawia.

89