IMAG0055

(Obuohl die Unteisshiede zwischcn den einzclnen Tcxtsortcn durchaus wieder je agenc Cbenscrungsproblemc mit sich bringen. beriihren sie doch nicht mehr die Wahl der gnmdsiizlivhen Ctasctzungsmeihodc, da diese vora Icxttyp bestimmt wird - ib. 1 Oj.

Głównym przedmiotem zainteresowań Reifi jest tekst operacyjny, kloty znajduje zastosowanie w gospodarce (reklama), polityce (propaganda) oraz religii (tnisjonarstwo). ReiB wychodzi z założenia, iż nie <nażnc usnąć jcbijś jednej funkcji języka :a jedynie prawdziwą (ib. 43), odnawiając przy tym prawomocności innym funkcjom; chodzi przy tym o bezzasadne jej zdaniem, a dosyć rozpowszechnione uznawanie

W tekście operacyjnym, którego intencją jest wywołanie zamierzonego skutku w postaci konkretnego zachowania odbiorcy (zakup ■ma, oddanie głosu aa danego kandy data, przyjęcie określonej wisy i tekst spełnia funkcję apelu, a język jest — choć Reifl nie po-sbzyc się win terminem - izmn-mentem władzy. Zadanie tłumacza, który ma w tekście docelowym zachować oryginalną intencję autora, wymaga bezwarunkowo znajomości rozpoznania tej intencji oraz przyjęcia potrawy identyfikowania się z nią. Wymaga innymi słowy zaprojektowania pewnej rzeczyw istości, której tekst wyjściowy jest elementem. Tekst operacyjny stwarza, a tłumacz odtwarza pewną rzeczywistość wirtualną. Nie ulega wątpliwości, że istnieją kultury, w których nie istnieje reklama, propaganda, ani działalność misjonarska. Tym niemniej nasuwa się pytanie, czy funkcja operacyjna jest potencjalnie, immanentnie obecna w każdym języku, tzn. czy stanowi ona wartość uniwersalną.

7. Justa Holz-Manttari: działanie translacyjne

Punktem wyjścia teorii Holz-Manttari jest konstatacja, że teorie przekładu mają przede wszy stkim charakter normatywny' (Holz-Manttari 1984:15); rozróżniają wprawdzie pomiędzy' przekładem jako procesem, a przekładem jako produktem, koncentrują się jednak na produkcie, którego jakość wyznaczana jest zawsze w oparciu yginału. W punkcie centralnym tych teorii, reprezentowa-

nych m.in. przez Kade (1968), Kollera (1983) i Nidą + Tabera (1969) znajduje sią pojącie ekwiwalencji. Przekład zaś rozumiany jest w wąskim znaczeniu reprodukowanego według obowiązujących norm w jązyku docelowym oryginału, który jest postrzegany jako przedmiot autonomiczny. Takie rozumienie przekładu eliminuje z dziedziny badań nad przekładem np. parafrazy i opracowania obcojęzyczne, nie-spełniające kryterium tłumaczenia w znaczeniu zasadniczym.

Holz-Manttari proponuje tymczasem teorią działania translacyj-nego, w której centralne miejsce zajmuje pytanie ,.Co robi tłumacz?'

(Was tut der Ubersetzer?) oraz .Jak to robt? (Wie tut er das? -ib. 17). Jej celem jest systematyczne uchwycenie czynników, które sterują działaniem translacyjnym

(die Fakloren greifbar machcn, die das trans tatonsche Haadcln sicuem - ib. 17).

Działanie translacyjne jest w tej teorii procesem produkcji działającego podmiotu (Produktionsprozess eines Handelcden). zaś jego funkcją stanowi wyprodukowanie nośnika przesłania, którego rodzaj wymaga bliższego określenia, i który może być zastosm any w wyższego rządu strukturach działania w celu stera ania kooperacjami czynnościowymi i komunikacyjnymi

(Botschatfstragcr ciner nahcr zu bestimmenden Art zu produzieten, die in ubergeordnctcn Handlungsgefugcn zur Steuerung von aktionalcn und kommunika-tiven Koopcrtationen eingesetzt wcrden konncn - ib. 17).

Tradycyjne koncepcje przekładu postrzegały tłumaczenie głównie przez pryzmat komunikacyjnej funkcji języka; Holz-Manttari uwzględnia teorię komunikacji tylko o tyle, o ile nośniki przesłania (Botschaftstrager) służą również celom komunikacyjnym. Zdefiniowanie przekładu w kategoriach teorii działania oznacza potrzebę podejścia interdyscyplinarnego, gdyż działanie stanowi tradycyjnie przedmiot zainteresowań m.in. psychologii i nauk społecznych. Oznacza także konieczność rozpatrywania aspektu werbalnego w powiązaniu z aspektem niewerbalnym, gdyż ten ostatni przeważa w działaniu. Działanie ma charakter teleologiczny: przy świeca mu jakiś cel nadrzędny, do którego dochodzi się przez realizacje celów pośrednich. Holz-Manttari formułuje dwie tezy metodologiczne swojej teorii działania translacyjnego:

97