IMAG0287 (5)

Bogusław Krrja, Gdańsk

Rzeczownik półgodzina i historia złożeń z pół-(z sugestią ortograficzną)

I I Słownik język* polskiego pod red. W. Doroszewskiego (t VI. 1964) aowp wśród róźnydb rzeczowników i (przedrostkiem) pól. Jak np półbóg, półhrat, pókim półgłos. póh*»c. półsen.. — też rzeczownik półgodzina ‘połowa godziny ttnydwftc minut)' t kilkoma przykładami użycia:

Imane paś pdąpademą pani Salomea lak smętnie, tak want wyglądała aa kj aaa| kanapie (...) (hgw Połon (, 135), Pogadanka szła swobodnie; po półgodzinie ama jtiz było do mówienia (CUpd Pam. II. 286). Opowiadanie to musiało trwać dhgs, t* dopiero po dobrej półgodzinie wyszli wszyscy trae] z komory (Lot Wal. Szlacb III. 4$i

klK Towmk półgodzina notuje też Słownik języka polskiego pod rod M Szymczaka i Słownik ortograficzny Języka polskiego pod red. M Szymczaka z przykładami, przed półgodziną, po półgodzinie. Wreszcie hasło półgodzino (r przy kładami . przed półgodziną. po półgodzinie...) znalazło się też w Słowniku poprawiaj polszczyzny PWN W szeregu innych wydawnictw ortograficznych, jak np S Jodłowski I W las/ycki. Zasady pisowni polskiej i interpunkcji ... wyd. XV. 1964, let W hu rek. Ortografia polska, wyd. 2, 1972. hasło półgodzina nie zostało odnotowane 1.2. Juka jest historia owej formy półgodzina?

Wyinż godzina (w różnych znaczeniach) jest dość licznie odnotowany w Słowniku staropolskim, nie połączeń typu po! {ćwierć...} godziny w tym słowniku me ma. W Słowniki polszczyzny XVI wieku (t VII, g, 507 nasi.) jest zapisanych szereg takich połączeń, jak czwin, godzin i (uryna ma postać), poi godziny (żuje), puhory godziny (walka stała); po czwierci godziny, pt poi godziny, przez czwierć godziny, przez puhory godziny; w czwierć godziny, łi> poi godziny;: yei godziny za czwierć godziny Zwracam tu uwagę na zdania z przyimkicm po:... po poi godziny po szyn sir ochynął (Oczko 26), po czwierci godziny wloż palec w gardło.., (FalZioł III), dopełniacz godziny zależy tu od liczebnika poi, czwierć, a nie od przyimka po. Zresztą ciekawe, że połączeni* typu poi (czwierć) godziny występują w SPXVI tylko przy znaczeniu godzina I. ‘Okres asm w ynoszący dokładnie lub w przybliżeniu dwudziestą czwartą część doby’; przy innych znaczemsdk tego wyrazu połączenia takie nie mają miejsca.

W słowniku Krupskiego (1643 r.) pojawia się hasło półgodziny, objaśnione jako 'setnikom, dunidium horac ..' bez przykładów użycia. Przykłady takie pojawiają się dopiero przy kokjujm haśle. Półgodziny po czwartej, półgodziny do piątej na słonecznym zegarze, na kompasie Hads półgodziny . ‘halbe Stunde, demie; demiheure’ jest też w słowniku Troca (1764 r ); przykład jt Ilustrujący: półgodziny do piątej. Identyczne hasło {półgodziny) jest też w słowniku Lindego / uwagą gramatyczną; "Nominał. c*r.» (czyli; nominativus ca ret, a więc ‘brak nuanowuLai Przykłady ilustrujące u Lindego to hasło są wzięte z Krupskiego (z pomyłkową zapewne zmianą do piątej na po piątej)- Wśród przykładów obcojęzycznych towarzyszących u Lindego łunie półgodziny zwraca uwagę ..Ross. połiasa (polgoda = półrocze)”. Hasła półgodziny (czy ptdgodzae) nie ma jednak — rzecz ciekawa — w SWil (1861 r ) Mianownikowa postać hasta: pótgodzm