IMAG0482

174

3 Ameryki

„^_u-m klimatu podzwrotnikowego wilgotnego. W obu regionach w *r/n_Tmchl« jest duto ciepłych i słonecznych dni sprzyjających kąpielom, zc brednią tempc™** najciepłetsaych miesięcy (grudzień-styczeń) ok. 25*C. Warunki pogodowe im zaćli«? nich wybrzeżac h Ameryki determinuje chłodny Prąd Peruwiański, który obniża tak raturę zwnMnikowych mas powietrza i hamuje rozwój chmur opadowych, a to z kokt jest prAv7\Ttą pcwstania obszarów pustynnych (pustynia Atacama).

Największy system rzeczny na kontynencie Ameryki Południowej i na kuli ticimkw tworzy Amazonka. Jej długość wynosi 5,5 tys. km, a powierzchnia dorzecza ponad I(w km'. Rzeka bierze początek w Andach. Za jej odcinki źródłiskowc są uważane rab Maranón lub Ukajali. Do największych dopływów Amazonki należą: Mndcini, Jonii Purus. Rio Negro. Tapajós i Xingu. U ujścia Amazonka ma ok. 40 km szerokości. Jestż,;. główna dla dużych statków oceanicznych aż do portu Manaus położonego w głęhi lądu u ujścia Rio Negro do Amazonki. Drugi wielki system rzeczny tworzy La Plata, powstali z połączenia rzek - Urugwaj, Paniny z Paragwajem i Saldo. Uchodzi onn do Atlnniyku szerokim na ok. 220 km estuurium. Trzeci wielki system rzeczny tworzy Orinoko, Do większych rzek należą też: Araguaia. Sao Francisco, Magdalena i Colorado. Cbnrakte rys tyczną cechą kontynentu jest mała liczba jezior. Dwa największe jeziora to Mancaiho pochodzenia tektonicznego (Wenezuela) i Patos (Brazylia), które tworzą laguny morskie.

Rys historyczny

Pierwsi ludzie pojawili się w Ameryce ok. 40 tys. lat temu, przybywając prawdopodob nie z Azji i wykorzystując istniejący wówczas pomost lądowy pomiędzy kontynentami (obecnie Cieśnina Beringa), Najstarsze odnalezione ślady człowieka w Ameryce znajdują w Tepespan i Tlapacoya w Meksyku oraz w jaskini Pikimachay kolo AyacuehowPeiu Przed odkryciem Ameryki przez Krzysztofa Kolumba (1492 r.) i jej późniejszym podbojem, rozwijały się w tej części świata odrębne kultury. Najwyższy poziom tup osiągnęły kultury prekolumbijskie na obszarze obecnego środkowego i południowy Meksyku, Gwatemali, Salwadoru, Hondurasu aż po Przesmyk Panamski (Mezoameiy ka) oraz w środkowych i północnych Andach - dzisiejsze: Peru, Ekwador, Chile i Bot wia. W Mezoamerycc najwyższe formy organizacji i rozwoju cywilizacyjnego osiągnó łudv: Olmeków, Teotihuacanu, Totonaków, Tolteków, Zapoteków, Misteków, Azteków i Majów, natomiast w środkowej części Andów byli to Inkowie (boxy 80 i95), Przed inwazją osadniczą z Europy na początku XVI w. istniały w Ameryce dwatt ległe i dobrze zorganizowane państwa - Azteków i Inków, które całkowicie podbili ta' kwistadorzy. Między XVI a XIX w. cała środkowa i południowa część Ameryki bylaped panowaniem kolonialnym Hiszpanii i Portugalii, Hiszpania podporządkowała sol* większość terytorium Nowego Światu, zarządzając nim przez ustanowienie czlertd wice królestw - Meksyku, Nowej Grenady, Peru i La Platy. Z kolei Portugalia włtJd¹ dużą kolonią - Brazylią. Taki podział utrwalił dominację języka hiszpańskiego w A**^-ryce Środkowej i Południowej, z wyjątkiem Brazylii (język portugalski) oraz nieltaf* krajów należących do innych mocarstw kolonialnych - Francji, Wielkiej Btylaniii^