IMAG0515

mgmrmMSE

60_____Język polaki_N

Efektem wyraźnego ogólnospołecznego wzrostu zaintewWWl wami języka stało się przygotowanie w 1982 r. pierwszego rzą Kramu prac nad kulturą Języka polskiego. Wskazuje się w nim | propozycji działali adresowanych do szkoły, szkolnictwa wyższego, 1 środków masowego przekazu, ruchu wydawniczego, teatru, pisarzy*! rzędowych. Zapewniono w nim także środki na realizację części zadań W ramach realizacji tego programu m.in. wzrosły nakłady i częstość wydawania prac o języku (słowniki, poradniki itd.j. Zorganizowano także w 1984 i 1988 r. dwa wielkie „Kongresy Kultury Języka Eolskiego" (zob Urbańczyk 1987 i Dubtsz 1990).

Lata 90, ujawniły, że przemiany obok swoich aspektów pozytywnych <wolność, demokracja, otwartość, tolerancja, różnorodność j niosą zagrożę* ma dla tradycji i wysokich wartości kulturowych, w tym dla języka. Dyskusje nad nowomową i nowymi mediami uświadomiły zagrożenie manipulacją językową, zubożeniem języka, czy ograniczeniem spektrum funkcjonalnego języka narodowego w dobie globalizacji. Wyrazem zaniepokojenia o los języka stała się wzmożona działalność wychowawczo-poradnicza oraz podejmowanie szerzej zakrojonych działali politycznojęzykowych.

Na obszarze językoznawczego poradnictwa do repertuaru starszych i nowszych form (por. Foland 1981; Bugajski 1999) doszły nowe odpowiednie do rynkowych i komunikacyjnych warunków końca wieku. Za największe osiągnięcie trzeba uznać przygotowany pod kierunkiem A. Markowskiego Nowy słownik poprawnej polszczyzny (1999), stanowiący kolejne ogniwo najbardziej autorytatywnego ciągu (Szober-Doroszewski) słowników tego typu. Słownik ten wprowadza rozróżnienie normy na potoczną i wzorcową. Różnego rodzaju słowników adresowanych do przeciętnego użytkownika języka stworzono zresztą bardzo wiele. W żadnym wcześniejszym okresie produkcja leksykograficzna nie była tak obfita. Nowościąjest także pojawienie się dużej ilości wydawnictw zorientowanych na kształcenie sprawności komunikacyjnych w różnych sytuacjach życiowych i w różnych gatunkach wypowiedzi ustnych i pisemnych. Do osamotnionej i dość ogólnej Praktycznej stylistyki A. i R Wierzbickich (1968) doszły teraz bardziej konkretnie zorientowane opracowania.

W pedagogicznej działalności językowej wykorzystuje się możliwości telewizji. Przez długie lata dużą popularnością cieszy się program Jana Sl:odia ..Ojczyzna-polszczyzna”. Również inni językoznawcy aktywnie wacstteczą w programach telewizyjnych i radiowych (m.in. J. Bralczyk, A. Marków :.c. J Poćracki). Wielkim telewizyjnym widowiskiem stał się coroczny ogólnopolski konkurs ortograficzny, w którym bierze udział tysiące

osób,

W ramach szerszych działań politycznojęzykowych kontynuuje się odbywane co dwa lata kongresy kultury języka polskiego (pod nową nazwą „Forum Kultury Słowa”), por. spotkania w latach 1995,1997, 1999 i 2001 (zob. Miodek 1996; Miodunka 1998; Bralczyk... 2000). Odbywają się one pod patronatem powołanej w 1997 r. przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk Rady Języka Polskiego, czuwającej nad sytuacją polszczyzny fpor. Pisarek 1999).

Dość niezwykłym wydarzeniem politycznojęzykowym było podjęcie regulacji prawnej pewnych kwestii językowych w postaci Ustawy o języku polskim (1999). „Przepisy ustawy dotyczą ochrony języka polskiego i używania go w działalności publicznej oraz w obrocie prawnym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej”. Ustawa wymaga dokonywania czynności urzędowych w języku polskim. Dotyczy to nazewnictwa towarów, ofert, reklamy, instrukcji obsługi, warunków gwarancji, faktur rachunków, umów itd., a także języka egzaminów. Ustawa reguluje też działalność Rady Języka Polskiego.

Staraniem Komisji Kultury Języka Komitetu Językoznawstwa PAN w porozumieniu z innymi podmiotami przygotowano też nowy Program polskiej polityki językowej (Gajda 1999 i Mazur 1999). Program do najważniejszych celów polskiej polityki językowej zalicza:

•    rozwinięcie poczucia odpowiedzialności za stan polszczyzny, troski o system języka ojczystego, o bogactwo, piękno i funkcjonalność jego środków, o zachowanie jego autonomii i żywności;

•    zapewnienie językowi polskiemu warunków funkcjonowania we wszystkich dziedzinach życia społecznego, a także, odpowiedniego prawnego statusu w Krajni zagranicą;

•    ukształtowanie nosicieli języka o bogatej osobowości językowej, przygotowanych do wszechstronnego udziałów komunikacji (w mowie i piśmie) w imię realizacji swych ambicji ośobistyćh i publicznych (w tym związanych z wartościami wyższymi);

•    budowanie polskiej językowej społeczności narodowo-państwowej (obejmującej mniejszości etniczne i narodowe), zdolnej do zgodnego współżycia i rozwoju;

•    wykształcenie użytkowników języka polskiego w świecie oraz języków obcych w Polsce w takim kierunku, jak tego wymaga rozwój międzynarodowej współpracy i pokojowe współżycie różnych narodów i kultur.