IMAG0673 (3)

Jadwiga Sobieska. W swojej monografii Oudy wielkopolskie, podając przypuszczalny !u* ncc)u żródlosłó>v ruuewy, pisze

Podsunąć tu chcemy inną możliwość: „dudy^ lub zdrobniale „dudki* to staropolski wyraz, oznaczający w. ogólności wnętrzności zwierzęce' 1 ludzkie specjalnie zaś płuca. Przysłowie: ugotuj mięso i dudy, zawsze dudy wyjdą na wierzch? potwierdza, że „dudy" oznaczają płuca. Podobnie też Bonifratrów, mających klasztor w Zebrzydowicach, zwano ongiś, „dudkami", gdyż chorych, pozostających na djede, karmili potrawką z płuc cielęcych. Na Wołyniu lud do. dziś jada jpotrawkę^z^płuc cielęcych, zwaną „dudkami". Czy więc nie nastąpiło tu przeniesienie ludowej nazwy płuc na instrument, którego prze* cięż najbardziej znamienną cechą jest- rezerwoar powietrza, miech, o działaniu tak pojęciowo zbliżonem do działania płuc? jPictruszyńskń 1936:18].

7* rodzimym pochodzeniem tej nazwy opowiada się również Barbara Szydłowsko-Cegłowa argumentując:

Ogólnoslowiański zasięg nazwy dudy, duda oraz brak zgody w końcówce z tur. dOdOk skłaniają do przyjęcia etymologii rodzimą. Określane tym apclatywcm desy gna ty były na terenie Słowiańszczyzny od dawien dawna dobrze znane I zasiedziałe, niepodobna więc, żeby Słowianie nie utworzyli dla nich osobnej, rodzimej nazwy JSzydłowskaCeglowa 1977:109].

Autorka ta dodatkowo popiera swą tezę, polską nomenklaturą ludową części składowych dud, częściowo ogólnosłowiańską. Ola Chybińskiego (1924: 92), Sóbieskicj (Pietruszyńska 1936:18-19], SzydłówśkiejrGeglowej (1977: 109], a także Ernsta Eugena Schmidta -(1988: 348) potwierdzeniem polskiego czy słowiańskiego źródłósłowu naz- 1 wy „dudy" jest fakt jej przejęcia ż języka polskiego przez Niemców, w postaci „Ou-dei*, „Oudey", „Oudel", „Otidelsack" czy ^Oudelboćk". Ćhybiński zwrócił też uwagę na wyrażenia -„dudach* i „dudog", znane w języku walijskim i iryjskim, oraz ^dudi" w. języku ruskim (1924: 92). Pierwsze z nich Gurt Sachs odniósł jednak do rogu sygna- i łowego, drugi — do trąbki- Podał natomiast serbską nazwę „dudac* oznaczająca dudy (1913;]^).

W węgierskich Źródłach historycznych wyraz „duda" pojawia się juź w XIV wieku (Escedy 1960: 85; Sdrosi 1967; 86). W Czechach nazwa „dudy*" (w odniesieniu dó dud, J nic zaś piszczałki) odnotowywana jest od.XV wieku (Zfbrt 3960: 46), a w następnym stuleciu stała się najczęściej używaną (Kunz 1974: 120). W pólszczyźnie pojawiła się po raz pierwszy w XVI stuleciu, oznaczając wówczas wyłącznie instrument (w ciągu - wieków jej zakres realnoznaczeniowy się poszerzył). Występowała głównie w formie pluraie tantum, znacznie rzadziej w liczbie pojedynczej.jako „duda", i w tej postaci by-ła prawdopodobnie regionalizmem powstałym pod wpfywęiń ruskim- Ta druga postać (duda) mogła też odnosić się domuzyka grającego na dudach łub koźle (Szydłowska:-- | Cegłowa 1977: 109-1ló, 139). W XVII wieku forma „duda* (w znaczeniu instrumentu, gra dudówęgo, nie zaś prostej piszczałki) jest juź bardzo rzadka, hp. w twórczości Wacła wa .

26    ' Nazewnictwo

n