IMAG0689

ursprimgHchcn GestaH zu finden. Sie ist viel hóher, ais die gewóhnlichen Vior ncn gewólbet, hat iSnglich viereckigte SchaJI&cher, die Wirbei sind untcn, audi Hat sie nur dney Saiten d, a und e. Die russiche Husli ist nlcht mehr das alte instrument, sondem fast dem Utarichen iihnlich [Cramer 1783:1035*1036].

Tekst ten, oprócz ciekawych uwag na temat nazewnictwa, budowy, cech muzycznych i rozprzestrzenienia instrumentów, zawiera też „ekologiczną" hipotezę ich powstawania, jedną z najwcześniejszych. Z polskiej perspektywy szczególnie cenne jest wskazanie żywej wiejskiej praktyki dudziarskiej w naszym kraju w przekazie osiemnastowiecznym. Z tego bowiem czasu mamy niewiele wiadomości na ten temat. Należą do nich wzmianki Johanna HórCanskiego o zachodniosłowiańskich dudach w jego dziele Von den Sittcn und Gebrttuchen der heutigen Yienden, wydanym w latach 1782-83 (zob. s. 386).

W Europie południowej dudy mają antyczną jeszcze tradycję, sięgającą w imperium rzymskim co najmniej I wieku naszej ery (por. s. 13). W XI stuleciu wzmiankują o tym instrumencie podróżnicy arabscy. W średniowiecznych Włoszech najstarsze zachowane przedstawienie dudziarza grającego na dudach (mających wyobrażać biblijny cho-ms) zawiera miniatura w Salterio polironiano z około 1125 roku. We włoskich źródłach ikonograficznych z XII, XIII i XIV wieku dudy są jeszcze* rzadkie. Dopiero w XV i XVI, a nawet XVII stuleciu różne rodzaje tego instrumentu pojawiają Się w nich częściej (Bróckner 1978: 17, 19, 21.31; Meer 1979:1614; Guizzi, Leydi 1985: 59-110). W południowej Hiszpanii już około 1200 roku znano „ghaitę". Różnego typu dudy ukazuje powstały w drugiej połowie XIII stulecia kodeks Cantigas de Santa Maria, należący niegdyś do Alfonsa X Mądrego, króla Kastylii i Leónu, a później do biblioteki klasztornej hiszpańskiego Escorialu. Niektóre z zawartych tam wizerunków trudno zinterpretować. John Henry van der Meer pisze o takim przypadku: „Sackpfeife irut zwei ungleichen parallelen Spielpfeifen in einer gemeinsamen Tflile und mit vier Stimmem, je zwei in einer Tiille, ist ein Unikum. Ob diese Darstellung einem be-stehenden Typ entsprach oder aber eine Erfindung der Phantasic des Malers war, wagę ich nicht zu entschjeiden" (1969:108). W xm i XIV stuleciu znajdujemy ten instrument w różnych hiszpańskich źródłach pisanych (Meer 1979:1613). Stosunkowo późnych czasów: XVI i XVII stulecia dotyczą wzmianki o praktyce dudziarskiej w Rumunii, zachowane w rumuńskich przekładach Dziejów Apostolskich, Księgi Psalmów, a także w różnego rodzaju przekazach historycznych, kronikach, relacjach podróżników (Habenicht 1974:121-122).

Południowi Słowianie znają dudy co najmniej od wczesnego średniowiecza, gdy zasiedlali ziemie Półwyspu Bałkańskiego. Starosłowiańskie źródła wymieniają ten. instrument (pod różnymi nazwami, zwykle: „mjefinica", „pipeła" czy „płpola") już od XTstulecia (Kuhać 1879: 72). Literatura dalmatyńska poświadcza jego popularność i rozpowszechnienie od XTV, XV stulecia (Rihtman 1981: 283).Jak sądzi Zmaga Kumer, w średniowieczu dudy mogły być używane w całej Słowenu^^^to>^>wiMn możemy je ^ baczyć na malowanych w XV i XVI wieku freskach wielkich    ₃7). Naj

starsza wzmianka z terenów Bułgarii sięga połowy XVI wieku (Atanassow 1976:45).

52    Zasięgi praktyki dudziarskiej