(1194)

Powierzchnia działania bodźca

Im większa jest powierzchnia na którą działa bodziec, tym reakcja jest silniejsza. Istnieją przy tym różnice w reagowaniu poszczególnych okolic ciała z powodu różnic w ilości receptorów, ukrwieniu, unerwieniu itd. Inne bodźce działające równocześnie mogą działać synergistycznie lub antagonis-tycznie. Warto przypomnieć, że liczba receptorów w skórze nie jest jednolita. Przeciętnie na 1 cm² przypada 10-25 receptorów dotyku i ucisku, 4-12 zimna, 0,3-2,0 ciepła i 50-200 receptorów bólowych.

Działanie bodźca a stan organizmu

Reakcja na bodziec zależy od nasilenia czynności narządu, na który działa, a to z kolei zależy od stanu czynnościowego układu autonomicznego. Reguła Wildera głosi, że wraz ze wzrostem stanu pobudzenia układu sympatycznego lub parasympatycznego zmniejsza się ich pobudliwość. Oznacza to, że im silniejsze jest pobudzenie nerwu autonomicznego, tym mniejsza jest jego pobudliwość dla bodźców pobudzających, i tym większa dla bodźców hamujących.

W praktyce oznacza to, że im bardziej jest nasilona czynność jakiegoś narządu, tym mniejsza jest możliwość dalszego zwiększenia jej pod wpływem bodźców pobudzających, a zarazem tym większa jest możliwość zmniejszenia jej pod wpływem bodźców hamujących. Odwrotnie, im mniej nasilona jest czynność jakiegoś narządu, tym większy wzrost nastąpi pod wpływem bodźców pobudzających, i tym słabsze będzie działanie bodźców hamujących. Zadaniem regulacji autonomicznej jest wytworzenie i utrzymanie odpowiedniego poziomu czynnościowego organizmu, najbardziej odpowiedniego do wymagań stawianych przez środowisko wewnętrzne i zewnętrzne organizmu. Należy przypomnieć, że układ autonomiczny zaopatruje wszystkie narządy z wyjątkiem mięśni szkieletowych, przy czym w zasadzie każdy narząd (do wyjątków należą m.in. naczynia krwionośne) zaopatrywany jest przez działające przeciwstawnie obie (sympatyczną i parasympatyczną) części układu autonomicznego. Poziom napięcia czynnościowego układu autonomicznego oraz każdej z jego dwóch części może być różny. Tak więc, oprócz normalnego zrównoważonego napięcia obu części układu autonomicznego (normotonia) może istnieć zmniejszone (hipotonia) lub zwiększone (hipertonia) zrównoważone napięcie. Istnieje przy tym możliwość czynnościowej przewagi napięcia układu sympatycznego w stosunku do części parasympatycznej (sympatyko-tonia) i odwrotnie, zwiększone napięcie układu parasympatycznego (wagoto-nia).

Stan czynnościowy układu autonomicznego zależy od wielu czynników. Zmiany stanu czynnościowego układu autonomicznego zachodzą w pewnych przypadkach rytmicznie (np. we śnie i podczas czuwania). Okresowe zmiany napięcia układu autonomicznego występują również w ciągu roku wraz ze zmianami w natężeniu światła docierającego do Ziemi. Najbardziej widoczne przejawy zmiany napięcia jednej z części układu autonomicznego dostrzegalne są podczas i po wysiłku fizycznym. Aktywności ruchowej towarzyszy

7