Wł fiz Uggla,2 173

Im większa jest pojemność wodna gleby, tym słabiej gleba oddaje wodę na skutek parowania.    j

Gleby ciemniejsze łatwiej i silniej nagrzewają się, dlatego też intensywniej wyparowują wodę niż gleby jaśniej zabarwione.

Gleby o większej powierzchni parowania wyparowują wody więcej niż gleby o mniejszej powierzchni, pod warunkiem jednak, że rozchód wody stale uzupełniany jest przez wodę podsiąkającą. Powierzchniowe spulchnianie gleby zwiększa więc parowanie, lecz w pewnym stopniu zmniejsza podsiąkanie (wskutek przerwania systemu kapilar).

Gleby na stokach o wystawie południowej lub południowo-zachodniej nagrzewają się silniej, a zatem wyparowują więcej wody niż takie same gleby na stokach północnych i północno-zachodnich, przy czym stoki bardziej nachylone o tej samej wystawie wyparowują wodę silniej niż stoki mniej nachylone. Należy jednak podkreślić, iż przy większych spadkach (ze względu na spływ wody) zmniejsza się zdolność magazynowania wody przez glebę. Dlatego też w rezultacie gleby takie mogą wyparować mniej wody niż gleby na stokach bardziej połogich.

Rys. 78. Przykład bilansu wodnego gleby w okresie rocznym Cza Lieberothem) 1 — opady, 3 — parowanie, 3 — spływy powierzchniowe I wsiąkanie wody, 4 — miesięczny bilans wodny. Po stronie „+" nadmiary wody;' po stronie niedobory wody.

Wzrost temperatury zwiększa parowanie wody, jeżeli w powietrzu zachodzi pewien niedosyt wilgotności. W miarę wzrostu niedosytu wilgotności wzrasta także parowanie wody z gleby (przy tych samych temperaturach). Ruchy powietrza (szczególnie gorące wiatry) przyśpieszają parowanie wody z gleby.

Lieberoth podaje, że w Europie Środkowej. straty spowodowane przez parowanie (transpiracja + ewaporacja) wynoszą około i70% opadów. Dla rolnictwa ogromne znaczenie ma istniejący w • glebie zapas wody, zmieniający się ustawicznie w związku z wzrastającymi w ciągu okresu wegetacyjnego (do pewnego momentu) potrzebami wodnymi roślin. Jak wynika z rys. 76, wyparowanie jest w okresie zimowym najniższe, a w okresie wegetacyjnym najwyższe. Latem powstają niedobory wody. Dlatego sprawą niezwykłej wagi jest zabezpieczenie gleby przed wyparowaniem wody nagromadzonej w czasie zimy.

straty przez parowanie

Rys. 77. Straty wody glebowej w postaci ciekłej i pary wodnej (wg Buckmana i Brady’ego)

Stosunek parowania powierzchniowego (jałowego) do transpiracji kształtuje się rozmaicie i zależy głównie od stosunku powierzchni pokrytej roślinnością do powierzchni nie okrytej, długości okresu wegetacyjnego, a także od przebiegu pogody (rys. 77). Szczególnie wysokie są straty w wyniku parowania jałowego w obszarach o klimacie półsuchym • i suchym.

Stopień wykorzystania wody glebowej zależy głównie od wysokości

ni