~LWF0009 (4)

dała południową część Półwyspu Skandynawskiego, Skanię.

Mieszkańcy 'poszczególnych terenów Skandynawii, mimo odrębności trybu życia i ekonomiki, która w ciągu wielu wieków zachowała charakter gospodarki naturalnej, mieli niemało wspólnego. Przede wszystkim wspólna była ich etniczna przynależność do północnych Germanów oraz język. W całej Skandynawii we wczesnym średniowieczu używano .pokrewnych dialektów tego samego starożytnego północnoskandynawiskiego języka. Należy on do germańskich odmian indoeuropejskiej rodziny językowej. Czasem nazywano go „językiem duńskim”. Znany był również w krajach, do których przesiedlali się wychodźcy ze Skandynawii. Poeci islandzcy — skaldowie — wykonywali swe pieśni w obecności duńskich konungów i rozmawiali ze Szwedami, kiedy ci ostatni zjawili się w ich kraju; konung norweski, przybywszy na Ruś — do Kraju Grodów („Gardariki”), jak nazywali ją Skandynawowie — znajdował wspólny język (dosłownie) z jej władcami. Również w Anglii rozumiano mowę, jaką posługiwano się ma północy. Wszyscy Skandynawowie mieli wspólną kulturę, wierzenia religijne, mity, obrzędy grzebalne, wiele zasad prawnych. Podstawę tej wspólnoty językowej i duchowej, wspólnoty praw i obyczajów, o której świadczą stare teksty zwodów prawnych oraz sagi, tworzyło wspólne pochodzenie od północnych Germanów, identyczne warunki życia, taki sam ustrój rodowy, znajdujący się w stadium rozkładu na -skutek tworzenia się zaczątków społeczeństwa klasowego, a także podobna psychika, ukształtowana na fundamencie tych naturalnych oraz społecznych warunków i iprzez nie zdeterminowana.

O ile mieszkańcy przeważającej części ówczesnej Europy byli rolnikami, o tyle w Skandynawii bondowie — jak zwano tam ludzi wolnych, gospodarzy, głowy rodzin — byli czasem nie tyle rolnikami, co hodowcami bydła, myśliwymi, rybakami, żeglarzami, wielorybnika-mi. Handel, iznacznie rozwinięty na północy już we wczesnym średniowieczu, umożliwiał zamieszkującej tu ludności pewne uzupełnianie jej iskąpych zasobów żywnościowych: wywożono skóry, futra, ryby, drewno, tkaniny 'samodziałowe, irudę żelaza, kamień formierski i wymieniano te towary na zboże, wino, broń, ozdoby i inne wyroby rzemieślnicze.

Mimo od dawna istniejących kontaktów między Skandynawami i innymi ludami, wpływy zewnętrzne na ich tryb życia były przed epoką wikingów stosunkowo -nikłe. Skandynawowie pozostawali na uboczu rozwoju cywilizacji antycznej. Choć emigranci z krajów północy brali udział w^t najazdach na Cesarstwo Rzymskie, to jednak plemiona skandynawskie nie zostały wciągnięte w orbitę wędrówek ludów, które doprowadziły do podboju Cesarstwa Rzymskiego .przez barbarzyńców i utworzenia na jego obszarze -szeregu germańskich królestw. Stosunkowo znaczna izolacja Skandynawów hamowała ich postęp ekonomiczny, społeczny oraz kulturalny. Podczas gdy wśród Franków, Gotów, Anglosa-sów i innych plemion osiadłych na terenach dawnego Cesarstwa kształtowanie się społeczeństwa klasowego zostało przyspieszone dzięki oddziaływaniu rzymskich -porządków zastanych w podbitych przez nie krajach, to wśród mieszkańców Szwecji, Norwegii i Danii, pozostających w swej ojczyźnie, dłużej zachował się ustrój plemienno-rodowy. Rozkład jego dokonywał się tu wolniej aniżeli w innych częściach Europy. £ Wśród plemion zamieszkujących poszczególne rejony Półwyspu Skandynawskiego oraz Jutlandii długo utrzymywały się formy rodowej wspólnoty ziemi. Do VIII— —IX w. istniała wielka rodzina patriarchalna, skupiająca kilka pokoleń najbliższych krewnych: w ramach jednego gospodarstwa rodzice łączyli się nie tylko ze swymi dziećmi, lecz również z rodzinami ich dorosłych synów. Zazwyczaj taka wielka rodzina zajmowała jeden budynek. Archeolodzy odkryli ślady dużych, długich domów z tego okresu. Długość ich sięgała 20—30 i więcej metrów. W poszczególnych częściach takich domów mieszkali ojciec z matką, synowie ze swymi żonami i dziećmi oraz inni krewni. Tam gdzie panował najbardziej surowy klimat, w części budynku trzymano bydło.² Ziemia przylegająca do zagrody należała do całej rodziny, stanowiącej swoistą wspólnotę domową. Przy pomocy krew-

21