~LWF0017 (2)

36

składało się np. z 3 chat rozmiarów 30-45 m x 6 -10 m; w sąsiedztwie znajdowało się 8-9 mogił i zagadkowa konstrukcja kamienna, interpretowana jako miejsce knltn. W osiedlu tym mogła zamieszkiwać wspólnota licząca, według szacunkowych obliczeń, 40-90 osób. Podobny charakter miały w tym czasie jednodworeze siedziby ludzkie w górskiej części Ro-galand (ryc. 4), jak też w gęsto zasiedlonej tamtejszej strefie nadbrzeżnej.

Hyc. 4. Próba rekonstrukcji gospodarstwa z IV-VI w. w strefie górskiej Eogaland.

Wg A. Hagena

W niektórych okolicach, jak np. na wyspach bałtyckich, występowała skłonność do skupiania tego rodzaju gospodarstw w większe zespoły. Prace wykopaliskowe przeprowadzone w Yallhagar na Gotlandii ujawniły np. osiedle wielodworcze z II-VI w., składające się z 5 przylegających do siebie gospodarstw. W skład każdego z nich wchodziło kilka długich, prostokątnych domów z poletkami ogrodzonymi kamiennym murkiem i pastwiskami na zewnątrz (ryc. 5). Był to zespół zamieszkiwany, jak można sądzić, przez ok. 150-200 ludzi. Siedziby tej wielkości, podobnie rozplanowane zakładano też w innych częściach wyspy (ryc. 6).

Wiele z tych osiedli zostało zniszczonych w burzliwym VI w., lecz obserwacje poczynione gdzie indziej świadczyłyby, że struktura osadnictwa nie zmieniła się w sposób istotny w najbliższych stuleciach. Wspomniane badania w Óstergótland wskazywałyby jedynie, że tendencja do tworzenia zespołów wiejskich, obejmujących 2-5 gospodarstw, utrzymywała się co najmniej w środkowej Szwecji. Do tych rozwiązań przestrzennych nawiązywały też przeważnie osiedla wiejskie doby wikingów, mimo wielu istotnych modyfikacji, spowodowanych nowymi kierunkami rozwoju społeczno--gospodarczego i politycznego. Radykalne zmiany zostały przeprowadzone dopiero w XI-XII w., inspirowane przez wczesnofeudalną władzę państwową.

Ryc. 5. Plan osiedla z V-VI w. w Yallliagar (Gotlandia).

Wg M. Stenbergera

a — domostwo; b — ogrodzenie; c — kurhan