~LWF0019 (4)

3

Okręty. Miasta. Handel

„Okręt to mieszkanie Skandynawa.” Słowa te, wypowiedziane przez poetę frankońskiego, bardzo trafnie ujmują istotę stosunku dawnych Norwegów i Duńczyków do swych okrętów. Niezwykła obfitość terminologii morskiej i używanego przez nich słownictwa odnoszącego się do okrętów, niezliczone ich rysunki i łodzie grzebalne — wszystko to świadczy o wyjątkowej pozycji, jaką okręt zajmował w świadomości Skandynawów, o wielkiej roli żeglugi morskiej w ich życiu.

^Wikingowie w VIII—XI stuleciu 'nie mieli sobie równych na morzu. Mieszkańcy Półwyspu Skandynawskiego uprawiali żeglugę morską od zamierzchłych czasów. Na rysunkach skalnych powstałych w epoce neojitu i brązu spotyka się wiele łodzi. W epoce brązu okręt stał się najbardziej rozpowszechnianym i ulubionym tematem mistrzów rycin skalnych. Najwidoczniej odgrywał również istotną rolę w wierzeniach religijnych ówczesnej ludności Skandynawii.¹⁰ Zachowały się ponadto wizerunki okrętów pochodzące z wczesnej epoki żelaza. O ile można z nich wnosić, Skandynawowie posiadali ogromne, wiosłowe łodzie zdolne pomieścić wielu wojowników; dzioby i rufy tych łodzi ozdabiano wysoko wznoszącymi się rzeźbami zwierzęcych głów. Z biegiem czasu sylwetki okrętów w interpretacji starożytnych artystów stały się coraz doskonalsze. Było to odbiciem doskonalenia zarówno

środków artystycznego wyrazu, jak i techniki budowy okrętów. Następnie pojawiły się cmentarzyska, na których ustawiano szeregi kamieni w kształcie sylwetek okrętów. Na długo przed epoką wikingów {jak również w owej epoce) obok tego rodzaju pochówków zaczęły występować inne: zmarłych możnych składano do łodzi, które potem zakopywano w kurhanach. Najstarsze łodzie g.ęzebalne pochodzą mniej więcej z przełomu V i VI w., to znaczy sięgają epoki wielkich węarowek: ludowT Nie-którzy archeolodzy utrzymują, że praktyka ta sięga czasów jeszcze odleglejszych.

Najstarsza spośród odnalezionych łodzi odkryta została w Nydam (Szlezwik). Jest to łódź wiosłowa, bez masztu, o małym kilu; pochodzi ona z pogranicza III i IV w.¹¹ Jednakże sława żeglarzy Europy północnej jest jeszcze

Łódź wiosłowa z Arby (Szwecja)

dawniejsza. Już Tacyt pisał o słynnych starożytnych mieszkańcach Szwecji, że „prócz wojowników i broni mają też silne floty. Kształt okrętów tym się wyróżnia, że obustronna ich sztaba tworzy front zawsze do lądowania gotowy. Nadto nie obsługują ich żaglami ani wioseł rzę-

43