~LWF0022 (3)

46

ogrodzenie (gardr) wokół dworu Menglady. Okazuje się, że nazywa się ono Ga-stopnir, a zbudował je sam Fjolsvinn z ciała Leirbrima, i uczynił to tak dobrze, że będzie stało do końca świata.

Epizod z budowniczym Asgardu nie ma jednak charakteru moralnej nauki w chrześcijańskim stylu, pokazuje raczej, że od bogów odwraca się szczęście, na co wskazuje i utrata tafli, i przegrany zakład. A to oznacza, że zbliża się czas ich klęski i śmierci. Do zdarzeń przyspieszających tę chwilę należy zaliczyć również wojnę pomiędzy Asami i Wanami, „pierwszą w świecie”, ale też nie ostatnią (U. Dronke 1998). Kończące wojnę pojednanie można uznać za akt tworzący wspólnotę bogów jako grupy obejmującej swymi kompetencjami wszystkie sprawy tego świata (z wyjątkiem przeznaczenia) i zaliczyć do zdarzeń pierwszych, tworzących jego porządek. Ale wojnę Asów z Wanami należy też interpretować jako prefigurację wojny na tym świecie ostatniej, czyli bitwy bogów z ich wrogami podczas ragnarók. Kulminację ciągu ważkich zdarzeń prowadzących do końca świata stanowi śmierć Baldra, z jednej strony zabierająca spośród żywych najlepszego z bogów, z drugiej jednak mająca charakter zbawi-cielskiej ofiary. Dzięki niej świat po zagładzie odrodzi się, i to w lepszej postaci. Obecny świat nie jest więc ani pierwszy, ani ostatni, ani też najlepszy.

Przestrzenną strukturę świata wyznaczają w mitologii skandynawskiej dwie osie: horyzontalna i wertykalna (J.P. Schjddt 1990). W układzie horyzontalnym środek świata zajmuje Midgard, świat zamieszkany przez ludzi i Asów. W jego centrum pierwotnie znajdował się gród Asów - Asgard. W jakimś stopniu jest on zresztą tożsamy z Midgardem, różnice między nimi są bowiem nieostre i niejasne, ale też ważniejsze jest, że oba te światy uznawano za „nasze”, oddzielone od innych, zewnętrznych. Bogowie, jak pamiętamy, z brwi Ymira stworzyli ogrodzenie dla Midgardu, a w jego środku, może na błoniu Idavóllr, rękami Olbrzyma wznieśli wał swego grodu, Asgardu. Przez ogrodzenie Midgardu (Grm. 41) i wzniesienie wału Asgardu bogowie oddzielili je od zewnętrznego świata Olbrzymów i Demonów, Utgardu (dosłownie: „świata poza”)⁶². Dla Snorriego Midgard („siedziba w środku”) jest w oczywisty sposób tożsama z „naszym” światem ludzi i Asów. Nazwa Midgardu jest dawna i ogólnogermańska. Wspomnijmy tu gockie midjungard, dopowiadające łacińskiemu orbis terrae i greckiemu oikumene, pojawia się też jego ogrodzenie, midgardiwaddjus (Biblia Go-ckciy 1960, t. 2, 94). W anglosaskim middengeard oznacza kosmos (R. Simek ^{1 2} 1995, 272). W poezji skaldów poświadczona jest jednak dopiero w XI wieku³. Asgard wspomniany jest już w X wieku przez skalda Thorbjorna disarskalda w jego zachowanym w strzępach hymnie na cześć Thora (I. Lindqvist 1929, 92). W Eddzie poetyckiej pojawia się tylko w Hymiskvidzie (7) i w Thrymskvidzie (18). Asgard ulokowany początkowo w środku świata przeniesiono w jakimś momencie na niebiosa. Ale w euhemeryzujących tekstach Snorriego Asgard powraca na ziemię jako gród ludzkiego plemienia Asów, utożsamiony przezeń z Troją (R. Simek 1995, 27). W Gylfaginning (14) Snorri umieszcza w Asgar-dzie świątynie bogów Gladsheim i Vingolf, tron Odyna Hlidskjalf, a w środku grodu lokuje błonie Idavóllr. Na pytanie Gangleriego, co uczynił Allfodr, gdy Asgard już został zbudowany, Har odpowiada:

Na początek posadził najważniejszych ludzi na stolcach i nakazał im, by określali przeznaczenie wraz z nim, i poradzili, jak zabudować gród. Działo się to w miejscu, które zwane jest Idavóllr, położonym pośrodku grodu. Pierwszym ich dziełem było zbudowanie hofu, w którym stoi dwanaście stolców, i jedno hasaeti, które należy do Allfódra. Jest to dom najlepiej zbudowany ze wszystkich na ziemi i największy, na zewnątrz i od wewnątrz wszystko jest jak ze złota, miejsce to ludzie nazywają Gladsheim. Zrobili też drugą siedzibę, był to hórg który mają boginie, i jest on bardzo piękny, ludzie nazywają go Vingolf.

Dalej Snorri opisuje wzniesienie kuźni, w której bogowie robili swoje narzędzia i klejnoty.

Do Asgardu prowadzi most Bifrost (Grm. 44; Gylf 41). Zobaczyć go można w postaci tęczy. Według Snorriego (Gylf. 13) zbudowali go Asowie i łączy on ziemię z niebiosami. Przez Bifrost, zwany inaczej Asabru - „most Asów”, jadą co dzień na koniach Asowie, by przy źródle Urd odbywać swe obrady (Gylf. 15). Grimnismal (29) wyliczając rzeki podkreśla, że przez most nie mógł jeździć Thor:

Kormt i Ormt, i Kcrlaugi dwie,

Thor musi przebrodzić codziennie, gdy idzie sądzić przy jesionie Yggdrasill, bo zająłby się ogniem most Asów, święte by wody zawrzały.

W kolejnej strofie czytamy jednak, że inni Asowie spokojnie jeździli na swój wiec konno. Thor był rudy jak płomień i nosił rzucający błyskawice młot Mjollnir, którym mógł most spalić, ale nie były to chyba jedyne przyczyny, dla których przejazd był dla niego zamknięty⁴. Przy wjeździe na Bifrost ma w As-

1

⁶² Ogrodzenie stanowiące wyraźną granicę wydziela więc nie tylko gród bogów, ale cały świat ludzi i bogów (Vsp. 4 i 56). Undir midgard i - „wewnątrz midgardu” (określenie użyte już w Hrbl. 23 oraz Hdl. Ili 16) mieszkać mieli bowiem według Snorriego (Gylf 8) pierwsi ludzie, Ask

2

Embla.

3

   Nazwy midgard używają: Thorlcikr fagri we fioku poświęconym Svcnowi Ulfssonowi (7) i Arnorr Thordason jarlaskald we fragmencie drapy na cześć Haralda hardrade: Skj. BI 325 i 365.

4

   Patrz niżej, rozdział 6, s. 139-140.