~LWF0026

odpowiednich wniosków nawet ze swych częściowych obserwacji, gdzie też skutkiem tego element bohaterski wysuwa się na czoło w opisach ludzi i bogów,.Odyn pojawiał się jako małżonek, lub raczej_ykoclianek Freyji (występująca bowiem w interesującym nas wierszu Yęr odgrywała zawsze we wcześniejszej literaturze rolę kochanki bogów i tylko Snorre uczynił z niej „strażniczkę małżeńskiej wierności⁴⁴, a za jego interpretacją poszli —• oczywiście niesłusznie — niektórzy filologowie¹). Freyją uosabiała tam ziemię, której podstawową funkcją była, jak to wynika choćby z przytoczonego wyżej napisu na amulecie z Ut.gard, płodność. Oto skald Eyvindr Skaldaspillir w jednym ze swych wcześniejszych utworów, datowanych na około 970 r. pisał². „Pada śnieg w środku lata na kochankę [tj. ziemię] Svolnira [tj. Odyna, podstawowe znaczenie: svol-nir — zimny]. Tak jak Finowie (tj. Lapończycy] uwiązaliśmy wewnątrz [w zagrodzie?] brzozową sukę [tj. kozę].

Również ciekawie występują powiązania Odyna z kultem urodzaju w świetle płaskorzeźb na kamieniach runicznych. Oto na kamieniu runicznym z Sanda (Gotlandia) postać siedzącego w górnej części tej płaskorzeźby mężczyzny interpretuje się jako Odyna (patrz ryc. 3, s. 74). Natomiast postacie znajdujące się w ruchu w dolnej jej części Avyobrażać mają kultową procesję. Jest sprawą ciekawą, że niesione przez nie przedmioty: łopata, półkosek, a również i włócznia pozostają w wyraźnym związku z kultem urodzaju ³.

Niektórzy autorzy podkreślają też związki, które występują w mitologii pomiędzy Ody nem i Disami < oraz Uornamd - (Freyja może być uważana za jedną z nich) oraz Walkyriami⁴. Te trzy, bardzo bliskie sobie ze względu na swój charakter, grupy bogiń stanowią' uosobienie losu — patrz w tej sprawie rozdz. II s. 96. Aktywnie uczestniczyły one w walkach, toczonych przez wikingów. Boginie te odprowadzały według niektórych wierszy skaldów, np. poematu na cześć Ilakona Dobrego (był chrześcijaninem i rozpoczął próby chry-stianizacyjne w Norwegii), Hakonarmdl, którego autorem był wymieniony wyżej Eyvindr, poległego wodza do Yalhalli^{5 6}. Równocześnie spełniały one funkcje położnych. W poemacie wchodzącym do cyklu Eddy, Fdfnisrndl mówi się o Nomach, że „pomagają w potrzebie i pomagają rodzić kobietom^{44 13}. Nawet Wal-kyrie, u których strona ujemna uosabianego przez nie losu wysuwa się na plan pierwszy, spełniały funkcje położnych. Jedna z nich, Sigrdrifa, darowała księciu-wojownikowi „runy zwycięstwa⁷ i równocześnie zdolność do „przyjmowania dzieci od rodzących kobiet^{44 44}. Podobnie w pierwszej pieśni o Helge, Zabójcy Hun-dinga (Helgakvida Hundingsbani), której akcję przełożył autor na odległą przeszłość, zjawiły się one przy narodzinach bohatera, by prząść złote nici jego losu. Datacja pieśni jest jednak bardzo sporna ⁸.

55

1

   Niesłuszność takiego stanowiska udowodnił W. H. Vogt, op. cit. s. 51 oraz 53 przyp. 1.

2

   E. A. Kock, op. cit. t. I, s. 40, Visor, zwrotka 12: „Snyr a Syęlnis Vęru: | syakęfum inn sem Finnar | birkihind | of bundit | brums at midju surari“.

3

   Patrz B. Arrbenius, Vikingatida miniatyrer, „Tor“, vol. VII, Uppsala 1961, s. 153 i nast.

4

¹¹ F. Stroni, Diser, s. 26 i nast., 63 i nast.

5

   E. A. Kock, op. cit. t. I, s. 36, Hdkonarmól, zwrotka 13; patrz rozdz. III.

6

   Fdfnisrndl, zwrotka 12: „... ok kiósa moodr fra męgom“.

7

   Sigrdrljumdlj zwrotka 9:    „...ok leysa kind fra ko-

num“.    '

8

   ITelgahoida Jlundingsbana I, zwrotka 2; w sprawę datacji patrz E. Wessen, Fddadiktcrna om Helge Hundingsbane, Forn-yannen 1927, s. 9 i nast.