~LWF0039 (2)

76

Kyc. 29. Napis runiczny na kamieniu w Mójbro (Uppland).

Wg W. Holmqvista

rzyli własne pismo_— nlny. Aż do VIII w. krótkie zapisy, ryte na broni, ozdobach, kamieniach i in. (ryc. 29), słnżyły przede wszystkim celom magicznym, nieraz trudno też z nich coś więcej poza imieniem odczytać⁵⁸. Znajomość rycia run była zapewne dostęjma jedynie niewielkiej garstce osób sprawujących funkcje publiczno-religijne. Ze względu na magiczny

⁶⁸ NK, t. 6, 1933; Arntz 1944; Elliott 1959; Jansson 1962 i in.

charakter zapisu nie każdy mógł posługiwać się tą sztuką. Jak powiedział w X w. skald islandzki Egil Skalla-Grimsson: „Kom niechaj mąż nie ryje, nie rozróżniając znaczenia; mroczny znak, mylnie stosowany, myśl na manowce wiedzie”.

W ciągu VIII w. wprowadzono w tej dziedzinie istotną nowość: dawny 24-Iiterowy alfabet furthark (tak zwany od pierwszych 6 liter) zastąpiono skłóconym 16-literowym (ryc. 30). Nie był on zresztą wszędzie identyczny, istniały pewne odmienności między tym, którego używano w Danii, i rozpowszechnionym na obszarze Półwyspu Skandynawskiego. To ujuoszczenie alfabetu sprawia wprawdzie dzisiaj wiele kłopotu runologom odczytującym dawne zapisy, ponieważ w następstwie tekst stawał się często niejednoznaczny; reforma ułatwiła jednak posługiwanie się runami w przeszłości. Wraz z postępem społeczno-kulturowym rosło zapotrzebowanie na zapisy, które coraz częściej służyły również upamiętnieniu drogich osób, sławnych czynów.

f u^cirkgw

C'

UTS

h n i j p ę R s

Tin n r°iw

t b e m I ng d o

mnr ++1 + h tbr

i ubcKk hnias t b m I *

^r /

Ryc. 30. Alfabet runiczny starszy, dwudziestoczterogłoskowy (górą) i młodszy,

szesnastogłoskowy (dołem)

Splatanie się różnorodnych impulsów w kulturze Normanów w zaraniu wczesnego średniowiecza widoczne jest jednak najlepiej w dziedzinie ich twórczości artystycznej. Był to okres rozkwitu sztuki użytkowej, powstawały zabytki o monumentalnym charakterze. Podobnie jak w innych dziedzinach życia umysłowego, wątki magiczne i kultowe mieszały się z realistyczną obserwacją otoczenia, ujęte w kształt odpowiadający estetycznym upodobaniom mieszkańców Północy.

W drobnym zdobnictwie, głównie przedmiotów metalowych, od 2 połowy V do schyłku VI w. dawano pierwszeństwo wątkom zwierzęcym (ryc. 31 i 32)^5d. Płaski, nieraz dość jeszcze surowy relief pokrywał zdo-

⁵⁹ Z bogatej literatury na temat sztuki tego okresu w Skandynawii i jej ogólnoeuropejskich powiązań zob. Salin 1935; Lindqvist 1926; NK, t. 27, 1931; B. Hou-gen 1936; Holmqvist 1955; tenże 1963; Aberg 1943-1947; Cinthio 1947; She-telig 1949; Wilson, Klindt-Jensen 1966, s. 27 n., tamże dalsza literatura.