~LWF0054 (4)

Szwed Gardar obdarzył ją mianem Gardarsholm. Wkrótce utrwaliła się taka nazwa wyspy, jaką nosi ona obecnie: Kraina Lodów. Pierwszy określił ją tymi słowy Norweg Fioki Wilherdarson. Warunki naturalne wyspy nie wydały się jej odkrywcom zbyt surowe. Pociągały ich dogodne dla osadnictwa nadbrzeżne doliny, porośnfęte bujną trawą łąki, obfitujące w ryby wody przybrzeżne. Osadnictwo w Islandii rozpoczęło się około 874 r. Pierwszym przybyszem, który pozostał tu na stałe, był In-golf Arnansson. Musiał on opuścić Norwegię z powodu morderstwa, jakie popełnił jego brat. Ingolf zamieszkał na południowo-zachodnim wybrzeżu wyspy, w pobliżu gorących źródeł, w Reykjaviku.

Koloniści przybywali do Islandii głównie z Norwegii. Sporo przesiedleńców — Skandynawów, Celtów oraz ludzi mieszanego, celtycko-normańskiego pochodzenia — ściągnęło tu z norweskich posiadłości w Irlandii i Szkocji. Po upływie blisko 60 lat, c?o 930 r., wszystkie najdogodniej .położone tereny były już zasiedlone. Ogółem na wyspie powstało ponad 400 dworów. Koloniści osiedlali się wyłącznie w pobliżu morza. Niegościnne górskie rejony wewnątrz kraju pozostawały nadal pustynne i bezludne.

Główną rolę w zasiedleniu wyspy odegrali możni. Norwescy morscy konungowie, jarlowie, hersirowie wraz z licznymi domownikami, krewniakami, przyjaciółmi, niewolnikami i wyzwoleńcami odpływali na swych okrętach do Islandii, gdzie brali w posiadanie ogromne przestrzenie. Według Księgi o zasiedleniu Islandii każdy miał prawo zająć tyle ziemi, ile mógł obejść w ciągu jednego dnia z płonącą pochodnią w ręku, zapalając ogniska na granicach swej posiadłości. Zezwalano też na przydzielanie kobiecie takiej ilości ziemi, jaką mogła ona obejść od wschodu do zachodu słońca, prowadząc za sobą na postronku krowę. Do hawdingów przyjeżdżali następnie inni przesiedleńcy, między których dzielili oni ziemię.

Kwestia masowej emigracji Norwegów do Islandii (źródła mówią nawet o wyludnieniu się niektórych rejonów Norwegii) dłuższy czas była przedmiotem sporów naukowych. Sagi Islandzkie XIII w., poświęcone przeważ-

nie możnym i najbogatszym bondom, stale wspominają

0    wrogości między możnymi Norwegami i pierwszym zjednoczycielem kraju, konungiem Haraldem Pięknowło-sym. Uczeni przypuszczali, że część możnych, nie chcąc' podporządkować się władzy Haralda i rezygnować ze swych swobód, musiała wyemigrować z Norwegii. Opinię tę podzielali historycy aż do początku XX w. Następnie

* jednak wyświetlone zostały dwie okoliczności, które wniosły do poglądu w tej sprawne nader istotne poprawki. Po pierwsze: po uściśleniu chronologii historii Norwegii IX

1    X stulecia ustalono, że zjednoczenie kraju przez ko-nunga Haralda rozpoczęło się później aniżeli kolonizacja Islandii. Szczególnie ważkie okazało się stwierdzenie, że bitwa w Havrsfiordzie, w południowo-zachodniej Norwegii, między Haraldem a jego przeciwnikami, po której rzeczywiście wielu „dobrze urodzonych” i możnych musiało pospiesznie uciekać z kraju, rozegrała się nie około 870 ir., jak uważano dawniej, lecz na krótko sprzed 900 r. A więc nie było bezpośredniego związku między przesiedleniami do Islandii a politycznymi konfliktami w Norwegii. Po drugie: ustalono, że sagi islandzkie w znacznym stopniu przeniknięte są wrogością, jaką Islandczycy żywili w XIII w. do królów norweskich, którzy dążyli wówczas po podboju Islandii. Autorzy sag rzutowali w przeszłość swoją aktualną niechęć do władców Norwegii. Osadnictwo w Islandii stanowiło według interpretacji sag wynik walki toczonej przez miłujących wolność bondów przeciwko tyranii konunga Haralda. Nie należy przeto informacji zawartych w sagach traktować jako całkowicie wiarygodne.

Bez wątpienia wielu możnych rzeczywiście emigrowało z Norwegii do Islandii, nie chcąc podporządkować się władzy konunga. Lecz podłoże rolniczego osadnictwa Norwegów w Islandii, jak również przesiedleń z Irlandii i Szkocji było „bardziej prozaiczne”: osadnictwo to wynikało przede wszystkim z dążenia bondów do zwiększenia zasobu posiadanych ziem.

Kolonizacja ta miała charakter pokojowy, wyspy nie musiano podbijać. Zakonnicy irlandzcy opuścili ją już w pierwszym okresie przesiedleń, nie chcąc współżyć

113

8 Wyprawy wikingów