~LWF0058

linii wykazania, że stosownie do panujących wyobrażeń religijnych dokonanie zabójstwa na terenie świątyni lub w jej pobliżu, względnie nawet przebywanie tam przestępcy miało stanowić obrazę bogów, są nader niepewne: wszystkie zaczerpnięte zostały z sag i Land-ndmabók. Tak więc saga o Egilu, jak to przytaczaliśmy, mówi, że w świątyni⁶⁵ „wszyscy byli bez broni, ponieważ panował tam mir⁴⁴. Gdy jeden z jej bohaterów porwał za broń w świątyni, skazany został na banicję i zmuszony do opuszczenia kraju. Eyrbyggja saga opowiada, że jeden z osadników islandzkich, Thorólf nie tylko nie pozwalał na swej ziemi, którą „poświęcił Thorowi⁴⁴, skrzywdzić człowieka, lecz nawet zwierzęcia oraz spełniać potrzeby naturalne^{1 2}. Ten sam motyw występuje w odniesieniu do rzeczonego Thorólf a w Land-ndmabók^G7. Źródło to podaje podobną informację o Thórhardzie Starym³. Vatnspcela saga wspomina o zakazie przynoszenia broni do świątyni pod groźbą gniewu bogów⁴. Natomiast Yiga-Glums saga mówi o profanacji „świętego miejsca⁴⁴ przez przelew krwi,

av związku z czym ulec miało ono „desakralizacji“ na mocy uchwały thingu ⁵. Frey bowiem —■ jak się dowiadujemy — „nie mógł ścierpieć, by tam przebywali ludzie stojący poza prawem“ ⁶.

Przytoczone powyżej źródła w zupełnie oczywisty sposób przenoszą na czasy przedchrześcijańskie poglądy istniejące w czasie spisywania sag: to właśnie przebywanie w kościele osoby, która popełniła ciężkie przestępstwo, nie • mówiąc o dokonaniu w nim zbrodni,

stanowiło jego profanację. Niemniej źródła nasze są %

dalekim odbiciem istniejących w rzeczywistości wyobrażeń przedchrześcijańskich, które jednak w żadnym wypadku nie były związane bezpośrednio ze stosunkiem bóstw do przestępstwa jako takiego. Kto wie, czy korzenie przepisów kościelnych dotyczących profanacji kościoła nie są właśnie echem, oczywiście odpowiednio przekształconych zwyczajów dawnych.

Autorzy, zajmujący się zagadnieniem hojshcelgi, nie zwrócili — o ile wiadomo — uwagi na opublikowaną w 1932 r. nader ciekawą inskrypcję runiczną z Oklunda. Mimo spornego charakteru niektórych jej szczegółów, które jednak nie mają z naszego punktu widzenia żadnego znaczenia ⁷, wynika na jej podstawie w sposób niezbity, że właśnie na terenie należącym do świą-

119

1

Egils saga, cap. 49: „Menu vóru allir y&pnalausir inni, ])vi at |)ar var łiofshelgi...⁴⁴.

2

⁶⁶ Eyrbyggja saga, Islenzk Forarit, B. II ulg. S. Nordal, Reykjayik 1933, cap. 4: „Pórólfr kalladi [jorsnes milli Yigjafjardar ok llofsvags“.

⁸⁷ Landndrriabók, cap. 97.

3

^B8 Landndmabókycap. 254: „. lagdi Maerinahselgiaallan fjordinn ok let engu tortima (jar nema kyikfe łieimolu⁴⁴ ([Tkórhard] przeniósł «hadgi» z Manin [poprzednia siedziba Thórharda w Norwegii] na cały fiord i zakazał tam cokolwiek zabijać z wyjątkiem bydła).

4

Yatnspada saga, Altnordische-Sagabibliothek, 16 B., Hrsg. von W. H. Vogt, llalle 1921, cap. 17: „Eigi er J)ar sidr at ł)era vapn i hofifc, ok muntu verda fyrir godareidi, ok er slikt ófoert, nema boctr korni fram“ (Nie ma zwyczaju przynosić broni do świątyni; możesz narazić się na gniew bogów, jeżeli nie zapłacisz kary⁴⁴)-

5

   Viga-Glums saga, cap. 9: „vallin kaJlar liann &piltan af heiptarblódi, er nictr hafdi komit, ok kallar ]>a jęrćt eigi hadgare en adra“.

6

   Viga-Glurns saga, cap. 19: „En ])vi skyldu eigi sekir menn |mr V8era, J>at Freyr leyfdi eigi er hof |)at atti, er J>ar var“.

7

   A. Nordćn, op. cit.; patrz też O. v. Friesen, Runorna, Nordisk Kultur, b. VI, Stockłiolm, Oslo, Kobenhavn (1933), s. 152. Już po oddaniu do druku niniejszej pracy, w toku badań nad analogicznymi zjawiskami na kontynencie europejskim, zdołaliśmy stwierdzić, że omawianą tutaj inskrypcję wykorzystał, wyciągając z niej podobne wnioski O. Henssler, Formen des Asylrechts und ikrę Yerbreilung bei den Gerrnanen, Frankfurt am Main (1954).