~LWF0101

Wydaje się, że proces takiej rozbudowy istotnie zachodził; posiadane materiały źródłowe umożliwiają rekonstrukcję niektórych jego fragmentów.

Już poprzednio (patrz s. 53) mieliśmy okazję wskazać na przezierające wyraźnie spod powłoki poezji skaldów produkcyjne aspekty „upolitycznionych“ bóstw skandynawskich. Upoważniło to nas do wyciągnięcia wniosku, że były one równocześnie obiektem kultu religijnego jako bóstwa „produkcyjne" w szerszych kręgach społecznych i jako opiekunowie polityczno-militarnych akcji królów, jarlów i środowisk z nimi związanych. Staraliśmy się wskazać też na sakralizację thingu postępującą wraz z wykonywaniem przez możnych, a tam gdzie ukształtowała się władza królewska, przez królów, czynności wróżebnych. Ponieważ (patrz s. 57) w okresie powstawania organizacji państwowych, a nawet jeszcze długo po ukształtowaniu sic monarchii wczesnofeudalnyeh wojny (w Skandynawii oczywiście również wyprawy rabunkowo-militarne wikingów) uważane były za działalność produkcyjną i to spotykającą się — o ile prowadzone były przeciwko obcym — z pełną aprobatą moralną, nie musiało, przynajmniej początkowo, istnieć jakiekolwiek „funkcjonalne" przeciwstawienie pomiędzy polityczno-militarną i rolniczo-hodowlaną sferą opieki bóstw. Dodajmy też, że rabunkowe rajdy wikingów nie tylko przysparzały uczestnikom dóbr konsumpcyjnych — w szerokim rozumieniu tego terminu — oczywiście głównie możnym, królom i jarlom, ale były one równocześnie źródłem napływu niewolników, odgrywających w procesach produkcyjnych członków wyższych warstw społecznych, choć również i bonder byli właścicielami niewolnej czeladzi, nader istotną rolę. Związek zaś pomiędzy rozwojem zewnętrznej ekspansji wikingów i kształtowaniem się wielkiej własności ziemi w Skandynawii potwierdzony jest wielostronnie licznymi źródłami w sposób nie budzący wątpliwości Takie podchodzenie do militarno-rabunkowej ekspansji wikingów z punktu widzenia „produkcyjnego** przebija w nazwaniu Olafa Ha-raldssona dr sali — „przynoszący urodzaj, „szczęsny**, w jednej ze strof Sigyata nie w związku z opiewaniem przez skalda jakichś spraw dotyczących produkcji rolnej, lecz przy okazji wspominania wypraw morskich: „Niech Olaf, szczęsny władca, każe swej drużynie po-żeglować na południe od ujścia rzeki Nid**⁹⁵. Natomiast chwaląc w' innym wierszu (patrz s. 197) czasy tego króla ze względu na panujący podówczas urodzaj nie używa omawianego określenia, które w takim wdaśnie kontekście byłoby najbardziej na miejscu. W tej perspektywie nie wydaje się być przypadkowe jedno z określeń w^ralki, pojawiające się w^r metaforyce skal-dycznej, mianowicie Yngva thing — thing Freyja. Wskazuje ono na związek pomiędzy obchodami kultowymi na cześć tego bóstwa i „produkcyjnym** charakterem wojen, zawierając równocześnie aluzje do niezbyt spokojnego przebiegu zgromadzenia ludowego, o czym świadczyć mogą choćby przedstawione w rozdziale poprzednim (patrz s. 95) wypadki związane z Egilem Skallagrimssonem.

Władca, który wiązał się z kultami urodzaju, mógł w konsekwencji wiązać się z bóstwami, przekształcanymi w mitologii środowisk dworskich, z opiekunów płodności w opiekunów militarnych, a szerzej w^r ogóle politycznych poczynań króla.

„Strach niech ogarnie w-asze szeregi... Odyn jest waszym wrogiem**^9r>. Takie przekleństwo rzuca mityczny

⁹⁴    St. Piekarczyk, Studia, rozdz. I, s. 33—39.

⁹⁵    E. A. Kock, op. cit. t. I, s. 120, Kmitsdrdpa, zwrotka 3: „Let lys gętu | lid sudr ór Nid | Aleifr, jęfurr drssell, fara".

⁹⁶    G. Labuda, Źródła skandynawskie, s. 219, zwrotka VII. 10; patrz też przyp. 40, s. 230.

205