Rozdział I
Przyjmuje się, że w procesie kształtowania postaw istotne są cztery podstawowe elementy: nadawca, przekaz, kanał i odbiorca, które przedstawia rysunek nr 2.
Rysunek nr 2 Elementy procesu kształtowania postaw
Źródło: L. Rudnicki, Zachowania...., op.cit., s.67
> Nadawca - człowiek prezentujący jakiś punkt widzenia, postawę, którą chce zaszczepić innym ludziom
> Przekaz - tworzony przez nadawcę, zawierający pewne treści, informacje, za pomocą których chce wpłynąć na ukształtowanie określonej postawy
> Kanał - narzędzie służące do przesyłania przekazu skierowanego do określonej grupy odbiorców (prasa, radio, TV)
> Odbiorca - do niego dochodzi wyprodukowany obraz, ocenia go, reaguj, niekiedy zniekształca jego treść i ostatecznie akceptuje go lub nie.
Na ukształtowanie się określonej postawy u odbiorcy wpływają cechy wszystkich czterech elementów procesu.
Analizując reakcje zachodzące między postawami a zachowaniem konsumentów, należy zauważyć, że nie tylko postawy wywierają wpływ na zachowanie, lecz istnieje również odwrotna zależność. Zachowanie jest „procesem końcowym” postawy i jako zewnętrzny element postawy jest wynikiem różnych procesów psychicznych, głównie postrzegać i procesów motywacyjnych.47
Pomiar poszczególnych postaw jest bardzo trudny. Do najczęściej wykorzystywanych wskaźników postaw należą stwierdzenia werbalne, zwane opiniami.48 Warunkiem koniecznym dla pełnienia przez opinie konsumenta funkcji identyfikatora postaw jest istnienie czynnika emocjonalnego, wpływającego na te werbalne stwierdzenia.
47 L. Rudnicki, Zachowania...., op.cit., s.86
48 K. Karcz, Postawy i opinie konsumentów, [w] Materiały konferencyjne pod redakcją naukową Z. Kędzior, Konsument, Przedsiębiorstwo, Rynek, AE, Katowice 1996, s.74
25